İlie Ketereu

İlie Ketereu (rum. Ilie V. Cătărău, doğulduğunda soyadı Katarov, 1888, Orhey^[d], Bessarabiya quberniyası^[d] – 1952, Transilvaniya) Bessarabiyada doğulan siyasi macəraçı, əsgər və casus idi. Həyatının bir hisssini Rumıniyada keçirmişdir.^[1] O, Rumıniya ilə Avstriya-Macarıstan arasındakı gərginliyin artmasına yönəlmiş iki terror hücumunun əsas günahkarlarından hesab edilir. Ketereu Katarov Rusiya imperiyasının və Rumıniyanın xüsusi xidmətləri üçün işləyən ikili agent idi.

İlie Ketereu
Doğum tarixi	1888
Doğum yeri	Orhey[d], Kişinyov qəzası[d], Bessarabiya quberniyası[d], Rusiya imperiyası
Vəfat tarixi	1952
Vəfat yeri	Transilvaniya, Rumıniya
Fəaliyyəti	narkotik taciri[d], güləşçi[d], zabit, hərbi qulluqçu, casus, siyasətçi
Partiyası	Rumıniya Kommunist Partiyası, Qarayüzlər
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Ketereu Katarovun mənşəyi və erkən həyatı hələ müəyyən deyil. O, Rusiya İmperiyasının Bessarabiya əyalətində yerləşən Orxey — yaxud yaxınlıqdakı Markauti kəndindən idi. Qeydlər göstərir ki, onun doğulduğu il 1888, valideynləri isə Vasily Konstantinoviç və Aleksandr idi. Rumıniya qaynaqları isə Ketereunun Rumıniya cəmiyyətinin üzvü deyil, daha çox Bessarabiya Bolqarı olduğunu iddia edir. Ketereu və bir çox bacısı erkən yaşda yetim qaldı.^[2] İlie, Ananyev və Odessa şəhərlərində rus pravoslav məktəblərinə göndərilib, bir müddət Bessarabiya seminarlarında iştirak etdi. Sonrakı dövrdə o, təhsilini tamamlaya bilmədi və Varşavada olan Qusar alayında vəzifə yerinə yetirən Rus İmperatorluq Ordusuna daxil oldu. Daha sonra özünü hərbi xidməti "zülm səbəbi" ilə tərk edən "rus məmuru" kimi təqdim etdi. Nəticədə onun adi bir süvari olduğu müəyyənləşdi. Gənc yaşında Ketereu, gecə Prut çayını keçərək, Rusiya İmperiyası və Rumıniya Krallığının sərhədindən keçdi. Jandarmalar tərəfindən həbs olundu, lakin xeyriyyəçi Jorj Bourgele tərəfindən himayə edildi.

Bourgele onu evində saxladı və ona Rumın dilinin ilk dərslərini verdi.

Sonra Ketereu Buxarest Universitetinin Fəlsəfə fakültəsinə daxil oldu və elan etdi ki, o, Rusiya hakimiyyət orqanları tərəfindən təzyiqlərə məruz qalmışdır və nəticədə Rumıniyanın qaçqınlar üçün nəzərdə tutulan təqaüdünü əldə edir. Şəxsi sənədlərində, Odessa Universitetində oxuduğu haqqında saxta sənədlər var idi. Viza aldıqdan sonra Ketereu "Bessarabiya sürgünləri" cəmiyyətinə cəlb olundu.^[3] Ketereu bu cəmiyyətin yerli hakimiyyət orqanları üçün narahatlıq doğururdu və gizli polis ona xüsusi bir dosye açdı.

Aradın "Romanyul" qəzetində yazılmışdı: "Əvvəldə Ketereu özünü Bessarabiya tələbəsi kimi təqdim etdi və Bessarabiya Rumınlarının əzabları mövzusunda tələbə dairələri arasında canlı təbliğat aparmağa başladı. Ona görə ümumdünya səmimiyyətini cəlb etmək asan idi və özü həmişə millətçi mitinqlərə qatılan Rumın millətçisidir ".^[4] Ketereu, Demokratik Milliyyətçi Partiyaya (DMP), Nicolae Yorq və Aleksandr Kuza'ya qatıldı. İlie, İlfov rayonunda partiyanın qurultayında iştirak edərək, "Biz, Bassarabiya Rumınlarına, yalnız Milli Demokratik Partiyanın etibar edə biləcəyini" elan etdi.

Ketereu , 1911-ci ildə seçkilərində Kuza üçün kampaniya keçirdi. O, bəzi məlumatlara görə, seçiciləri qorxutdu və davalara təhrik etdi. Bu cür hadisələrlə, tədricən partiya iş yoldaşlarının etimadını qazanmışdı: Yorqun vasitəçiliyi ilə Ketereu hətta ölkənin kral şahzadəsinə və gələcək hökmdar II Karol 'a görüş əldə etdi.

Ketereu bir neçə "qeyri-ənənəvi" yolla qazanc əldə edirdi : Sidoli sirkində populyar həvəskar güləşçi və Korrida idi və həmçinin Rusiya ticarət nümayəndələri üçün tərcüməçi kimi çalışırdı.

Rumıniya xüsusi xidmətlərinin həmin illərdə təşkil olunma prosesində olmasına baxmayaraq, Ketereu Rusiya imperiyasının xüsusi xidmətləri üçün işə başlamışdır: 1913-cü ildə hətta Rumıniyanın Quru qoşunları ilə işləyən qarşıdurma məmuru kimi qeydiyyata alınmış və xidmətlərinə aylıq ödənişlər əldə etmişdir.

İlk Balkan Döyüşü əsnasında Serbiya'ya rəsmi olaraq müxbir olaraq səfər etdi.

1913-cü ilin sentyabrında Ketereu, həmkarları ilə birlikdə Transilvaniya üzərində Macarıstan hakimiyyətinin simvolu olan Braşovda Tımpa dağında 20 metrlik bir abidə olan Arpadʼı yandırdı. 1914-cü ilin fevralında Çernovtsıdan Macarıstanın Debreçen şəhərinə yerli Yepiskop adına bir bağlama göndərdi. Nəticədə Yepiskop sarayında güclü bir partlayış baş verdi, bir neçə nəfərə və binanın böyük bir hissəsinə ziyan dəydi.^[5]

Bu hücumlar sonra Rumıniya ilə Avstriya-Macarıstan arasındakı qarşıdurmaya cəhd kimi qiymətləndirildi. O vaxtdan etibarən İlie Ketereu beynəlxalq axtarışda idi və Avstriya-Macarıstan, Rumıniya və Ruslar eyni zamanda onu axtarırdılar.^[6] 1917-ci ildə Ketereu rəsmi olaraq anarxizm və kommunizm ideyalarına tərəfdar olaraq, Bessarabiyada bolşevik üsyançılarına qoşuldu. Vəziyyətdən istifadə edərək anti bolşevik Moldoviya Demokratik Respublikasına dəstək verən 1-ci Moldaviya alayının komandiri təyin edildi (1917-ci ilin sonunda).^[7] Tezliklə onun siyasi mövqeyi, alayın əsgərlərinin Bessarabiya hökumətini açıq şəkildə təhdid etməsinə gətirib çıxardı. Ketereu vəzifəsindən çıxarılaraq sürgünə göndərildi.

O, yalnız 1940-cı illərdə siyasi həyatına, Sovet İttifaqının və Rumıniya kommunist rejiminin potensial müttəfiqi olaraq geri döndü. Yaşlılıq dövründə siyasi məsələlərdən çəkinərək, Rumıniya pravoslav keşişi oldu.^[8]

• CHAPTER XIX ANARCHY IN BESSARABIA Arxivləşdirilib 2011-02-03 at the Wayback Machine