İqlim dəyişikliyi təsirlərinin azaldılması

Bərpa olunan enerjilər mənbələrindən istifadə son dövrlərdə sürətlə artsa da, kömür, neft və təbii qaz hələ də enerji istehsalının ilkin mənbələri olaraq qalmaqdadır.[1]

İqlim dəyişikliyi təsirlərinin azaldılması və ya iqlim dəyişikliyi mitiqasiyası (ing. climate change mitigation) — iqlim dəyişikliyi və onun yaratdığı təsirləri azaltmaq üçün görülən tədbirlər.[2] Bura, əsasən, insanların emissiya etdiyi istixana qazlarının azaldılması daxildir.[3]

Təbii yanacaqlar hal-hazırda mövcud istixana qazlarının 80%-ni əmələ gətirir.[4] Əsas çətinlik kömür, neft və qaz istifadəsini aradan qaldırmaq və onu təmiz enerji ilə əvəzləməkdir. Qiymətlərin kütləvi şəkildə düşməsi səbəbindən, külək enerjisi və günəş fotovoltaikləri neft, qazn kömürlə rəqabət apara bilsələr də,[5] bunlar enerji ehtiyatları və inkişaf etmiş elektrik şəbəkəsi tələb edir. Daha az emissiyalı enerji əlçatan olduqda transport və isitmə bu elektrik mənbələrinə doğru yönələ bilər.

İqlim dəyişikliyi mitiqasiyası, həmçinin yenidən meşələndirmə və meşələrin mühafizəsi,[3] o cümlədən karbon uducuların artırılması ilə əldə edilə bilər. Metan emissiyası mal-qarada azalma və ya daha ümumi şəkildə desək, ət istehlakının azalması ilə reallaşdırıla bilər.

Siyasi və iqtisadi reaksiyalara karbon vergisi, emissiya qiymətləndirmə modelləri, təbii yanacaq subsidiyalarının ləğvi, az karbonlu enerji inteqrasiyası üçün sadələşdirilmiş requlyasiyalar və təbii yanacaq maliyyəsindən investisiyanın çəkilməsi daxilldir.

Demək olar ki, bütün ölkələr BMT-nin İqlim Dəyişmələri üzrə Çərçivə Konvensiyasına (UNFCCC) qoşulmuşdur.[6] UNFCCC-nin əsas hədəfi insanın iqlim sisteminə təhlükəli müdaxiləsinin qarşısını almaq üçün istixana qazlarının atmosferik konsentrasiyasını stabilləşdirməkdi.[7]

2010-cu ildə UNFCCC-nin tərəfləri qlobal istiləşmənin 2 °C (3.6 °F)-nin altında limitlənməsi barədə razılığa gəldilər.[8] 2015-ci il Paris sazişi ilə bu təsdiqləndi.

İqlim Dəyişikliyi üzrə Hökumətlərarası Panel 1.5 °C-lik Qlobal İstiləşmə haqqında Xüsusi Hesabatla qlobal istiləşmənin bu səviyyənin altında saxlanılmasının faydalarını vurğuladı.[9] Heç bir və ya məhdud məhdudlaşdırma olmayan emissiya yolları enerji, torpaq, şəhər və nəqliyyat və binalar və sənaye sistemləri daxil olmaqla infrastrukturda sürətli və geniş bir keçid tələb edir.[10] Müvəqqəti bir temperatur aşındıqdan sonra istiləşmənin 2100-cü ilə qədər 1,5 °C-yə qədər məhdudlaşdırılmasını hədəfləyən yollar qeyri-müəyyən və açıq risklərə səbəb olan karbon dioksidin çıxarılması (KDÇ) tədbirlərinin genişmiqyaslı yerləşdirilməsinə əsaslanır.[11]

Qlobal istixana qazı emissiyalarının mövcud trayektoriyası qlobal iqtisadi baxımdan faydalı olmasına və Çin və Hindistan kimi bir çox, ən yaxşı İQ emitentlərinə baxmayaraq, qlobal istiləşmənin 1,5 və ya 2 °C-nin altına qoyulması ilə uyğun gəlmir.[12][13]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Friedlingstein və b. 2019.
  2. ↑ Fisher, B.S.; və b., Ch. 3: Issues related to mitigation in the long-term context // Contribution of Working Group III to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change, 2007, 3.5 Interaction between mitigation and adaptation, in the light of climate change impacts and decision-making under long-term uncertainty, in IPCC AR4 WG3, 2007
  3. ↑ 1 2 IPCC, Summary for policymakers // Climate Change 2007: Working Group III: Mitigation of Climate Change, Table SPM.3, C. Mitigation in the short and medium term (until 2030), 2016-05-24 tarixində orijinalından arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 2021-02-25, in IPCC AR4 WG3, 2007
  4. ↑ Olivier, Peters, 2020. səh. 12
  5. ↑ "Falling Renewable Power Costs Open Door to Greater Climate Ambition". IRENA. 3 October 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 January 2020.
  6. ↑ UNFCCC, Introduction to the Convention, UNFCCC, 5 March 2013, 25 April 2013 tarixində arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 25 February 2021
  7. ↑ UNFCCC, Full Text of the Convention, Article 2: Objectives, UNFCCC, 2002, 2005-10-28 tarixində arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 2021-02-25
  8. ↑ UNFCCC. Conference of the Parties (COP), Report of the Conference of the Parties on its sixteenth session, held in Cancun from 29 November to 10 December 2010. Addendum. Part two: Action taken by the Conference of the Parties at its sixteenth session (PDF), Geneva, Switzerland: United Nations, 15 March 2011, 13 January 2020 tarixində arxivləşdirilib (PDF), İstifadə tarixi: 25 February 2021, p. 3, paragraph 4. Document available Arxivləşdirilib 2017-08-05 at the Wayback Machine in UN languages and text format.
  9. ↑ IPCC SR15 Technical Summary, 2018. səh. 31
  10. ↑ IPCC SR15 Summary for Policymakers, 2018. səh. 15
  11. ↑ IPCC SR15 Technical Summary, 2018. səh. 33
  12. ↑ Harvey, Fiona. "UN calls for push to cut greenhouse gas levels to avoid climate chaos". The Guardian. 26 November 2019. 22 January 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 November 2019.
  13. ↑ "Cut Global Emissions by 7.6 Percent Every Year for Next Decade to Meet 1.5°C Paris Target - UN Report". United Nations Framework Convention on Climate Change. United Nations. 4 December 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 November 2019.