Şüursuzluq — subyektin şüurunun əhatə dairəsinə daxil olmayan, yəni bununla münasibətdə şüurun nəzarəti olmayan psixi proseslərin və hadisələrin məcmusu.[a]
Şüursuzluq həm də zehni təmsillərə xas xüsusiyyətdir. Karl Qustav Yunqa görə, hər hansı bir fenomen bu və ya digər dərəcədə şüursuzlaşa bilər. "Şüursuz" termini fəlsəfə, psixologiya, psixoanaliz, psixiatriya, psixofiziolgiya, hüquq elmləri, incəsənət tarixi və digər elmlərdə istifadə olunur. Psixologiyada adətən şüursuz şüurun əleyhinədir, lakin psixoanaliz çərçivəsində şüursuz (İd) və şüur müxtəlif səviyyəli anlayışlar hesab olunur.
↑Avstriyalı psixoloq və filosof Viktor Frankla görə, "şüurlu və şüursuz arasındakı fərqləndirməmizdə təkcə nisbi deyil, ümumiyyətlə, insanın varlığı ilə bağlı hər hansı aydın meyar mövcuddur. Bu fərqləndirmənin əsl meyarı yoxdur, çünki bu, heç bir həqiqilik meyarını özündə əks etdirmir".[1]
Виктор Франкл. Подсознательный бог. Психотерапия и религия. М.: Альпина нон-фикшн. 2022 [Viktor E. Frankl. Der unbewußte Gott. Psychotherapie und Religion]. ISBN978-5-00139-517-1..
Фрейд З. Некоторые замечания относительно понятия бессознательного в психоанализе (1912) // Фрейд З. Психология бессознательного. — М., 2006. — С. 25-38.
Фрейд З. Бессознательное (1915) // Фрейд З. Психология бессознательного. — М., 2006. — С. 129—186.
Фрейд А. Психология «Я» и защитные механизмы. — М., 1993.
Фрейд З. Психология бессознательного : сборник произведений. — Москва: Просвещение, 1989.
Лакан Ж. Семинар «Образования бессознательного» (1958/59). — М.: Логос; Гнозис, 2002.
Зачепицкий А., Карвасарский Б. Д. Вопросы соотношения осознаваемых и неосознаваемых форм психической деятельности в свете опыта патогенетической психотерапии неврозов.
Общая психология : учеб. для студ. пед. институтов / А. В. Петровский, А. В. Брушлинский, В. П. Зинченко и др.; под ред. А. В. Петровского. — 3-е изд., перераб. и доп. — М., 1986.
Зигмунд Фрейд, психоанализ и русская мысль / сост. В. М. Лейбин. — Москва: Республика, 1994.
Кэррол Р. Т. Бессознательное // Кэррол Р. Т. Энциклопедия заблуждений: собрание невероятных фактов, удивительных открытий и опасных поверий. М.: Диалектика. Роберт Т. Кэррол. 2005 [The Skeptic's Dictionary: A Collection of Strange Beliefs, Amusing Deceptions, and Dangerous Delusions]. 67–68. ISBN5-8459-0830-2..
Зинченко В. П., Мамардашвили М. К. Изучение высших психических функций и категория бессознательного; Анри М. Значение понятия бессознательного для познания человека; Иванов В. В. Бессознательное, функциональная асимметрия. Язык и творчество; Цапкин В. Н. Семиотический подход к проблеме бессознательного. [1]