Şalimar bağları


Şalimar bağları — Pakistanın Lahor şəhərində yerləşən Moğol bağları kompleksi.[1] 1641-ci ildə tikinti işlərinə başlanılmış[2] növbəti ildə isə tamamlanmışdır. Layihənin idarə olunması Şahcahan sarayının əyanı, Əlimərdan Xan və Molla Alaul Maulk Tuni ilə əməkdaşlıq edən Xəlilullah xanın nəzarəti altında həyata keçirilib. Şalimar sözünün mənası sirli olaraq qalır, ancaq güman ki, Anna Suvorova[ru]nın "Lahoru sevmək: şərq şəhərinin topofiliyası" kitabında irəli sürdüyü kimi söz Ərəb və ya Fars mənşəli ola bilər.[3] Şalimar bağları Lahor şəhərinin əsas hissəsindən təxminən 5 km şimal – şərqdə olan böyük magistral yol boyu Baqbanpura yaxınlığında yerləşir. Şalimar bağlarının yaradılması üçün ilham mənbəyi olan əsasən beş coğrafi məkan var: Mərkəzi Asiya , Kəşmir, Pəncab, İran və Dehli sultanlığı.[4]

Şalimar bağları
urdu شالامار باغ [* 1]
Ölkə Pakistan Pakistan
Tip Mədəni
Kriteriya i, ii, iii
Keçid 171
Region Asiya [* 2]
Daxil edilməsi 1981  (5-ci sessiya)
Şalimar bağları xəritədə
Şalimar bağları
Şalimar bağları
  1. ↑ İngilis dilindəki rəsmi siyahı
  2. ↑ UNESCO-nun təsnifatına görə bölgə

Tarixi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Şalimar bağları, 1895-ci il

Şalimar bağlarının yeri Arain qəbiləsindən olan Mian ailəsinə məxsusdur. Ailəyə imperiyadakı xidmətlərinə görə Moğol imperatoru tərəfindən Mian kral titulu verilib. Mian ailəsinin başçısı Məhəmməd Yusif təzyiqlərdən sonra imperator Şahcahana yaxşı vəziyyəti və torpağı olan İshaq Puranı verib. Şahcahan isə bunun əvəzində Şalimar bağlarını ailənin idarəsinə verib. Bağlar 350 ildən artıq müddətdə bu ailənin qəyyumluğu altında qalıb.

1962-ci ildə Pakistanda hərbi vəziyyət Mian ailəsinin üzvlərinə qarşı çıxdığı üçün prezident Eyyub xan Şalimar bağlarını milliləşdirib.[5]

Mela Çirağan festivalı 1958-ci ildə Eyyub xanın qadağasına qədər Şalimar bağlarında təşkil olunurdu.

Memarlığı[redaktə | mənbəni redaktə et]

Şalimar bağları hündür kərpic divarları əhatə edən uzunsov paraleloqram formasında uzanır. Bağlar həmçinin özünün məşhur birləşdirilmiş dekorativ dizaynı ilə tanınır. Bağın ölçüləri şimaldan cənuba 658 metr, şərqdən qərbə 258 metrdir. 1981-ci ildə Şalimar bağları 1972-ci ildə dünyanın mədəni və təbii irsi abidələrinin qorunması ilə bağlı olan YUNESKO konvensiyası altında Lahor qalası ilə yanaşı Ümumdünya irsi siyahısına əlavə edilib.

Bağların üç səviyyəli terrasları[redaktə | mənbəni redaktə et]

Şalimar bağları biri digərindən 4-5 metr hündür olmaqla üç səviyyəli terrasdan təşkil olunub. Terraslara uyğun adlar aşağıdakı siyahıda göstərilib:

  • Üst səviyyə və ya üçüncü səviyyə Fərəh Bakş adlanır (zövq gətirən mənasında)
  • Orta səviyyə və ya ikinci səviyyə Faiz Bakş adlanır (səxavət gətirən mənasında)
  • Aşağı səviyəli terras Hayat Bakş adlanır (həyat verən mənasında)

Fəvvarələr[redaktə | mənbəni redaktə et]

Fəvvarələr aşağıdakı kimi bölünür:

  • Üst səviyyəli terrasda 105 fəvvarə var
  • Orta səviyyəli terrasda 152 fəvvarə var
  • Aşağı səviyyəli terrasda 153 fəvvarə var
  • Ümumilikdə isə bağlarda 410 fəvvarə var.

Bağdakı ağaclar[redaktə | mənbəni redaktə et]

Şalimar bağlarında olan ağacların bəziləri aşağıdakılardır:

  • Badam
  • Alma
  • Ərik
  • Albalı
  • Manqo
  • Tut
  • Şaftalı
  • Qavalı
  • Tumsuz heyva
  • Sərv ağacı
  • Kol bitkiləri
  • Turş və şirin portağal
  • Ətirli, ətirli olmayan və meyvə gətirən çoxlu digər ağaclar da var.

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ Google maps. "Şalimar bağlarının yeri". Google maps. 2020-03-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 noyabr, 2015.
  2. ↑ Şalimar bağları Arxivləşdirilib 2018-12-26 at the Wayback Machine Gardens of the Mughal Empire. Retrieved 20 June 2012
  3. ↑ "The meaning of 'Shalimar'". tribune.com.pk. 25 yanvar, 2012. 2017-07-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 noyabr 2015.
  4. ↑ "Shalamar Garden". mughalgardens.org. 2018-12-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 noyabr 2015.
  5. ↑ "Upon a Trailing Edge: Risk, the Heart and the Air Pilot, səh 238". 2016-04-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 noyabr 2015.

Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

Vikianbarda Şalimar bağları ilə əlaqəli mediafayllar var.