Şartr kafedralı

Şartr kafedralı (fr. Cathédrale Notre-Dame de Chartres) — Fransanın Şartr (ing. Chartres) şəhərində yerləşən və qotik memarlığın nümunələrindən biri hesab olunan kilsə.[3] XII və XIII əsrlərdə tikilmiş bu kafedral, həm memarlıq möcüzəsi, həm də dini abidə olaraq tanınır. UNESCO tərəfindən Dünya İrs Siyahısına daxil edilib.[4]

katolisizm
Şartr kafedralı
Cathédrale Notre-Dame de Chartres
Həsr olunub Məryəm
Ölkə
Eni 16,4 m
Uzunluğu
  • 130 m
Hündürlüyü 113 m
Şartr kafedralı xəritədə
Şartr kafedralı
Şartr kafedralı
Saytı
cathedrale-chartres.org
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Xüsusiyyətləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Kafedralın ilk versiyası təxminən IX əsrdə inşa edilmişdir,[5] lakin o, bir neçə dəfə yanğın nəticəsində dağıdılıb. Mövcud bina əsasən 1194-cü ildən 1220-ci ilə qədər tikilmişdir.[6] Əvvəlki kilsənin yanğından salamat qalan hissələri (kripta və qapılar) yeni tikintiyə daxil edilib.[7] Şartr Kafedralı qotik üslubun ən təmiz və klassik nümunələrindən biridir. Onun qüllələri, yüksək tağları və böyük vitraj pəncərələri həmin dövrün memarlıq bacarığını nümayiş etdirir.[8] Şartr Kafedralında qüllələr asimmetrikdir: biri erkən romanesk üslubda, digəri isə yüksək qotik üslubda inşa edilmişdir.[9]

Şartr Kafedralı unikal vitraj pəncərələri ilə məşhurdur.[10] 150-dən çox vitraj pəncərəsi ilə kafedral, orta əsrlərin dini sənətini və rəvayətlərini təsvir edir. Ən məşhur pəncərələrdən biri "Mavi Məryəm" (Notre-Dame de la Belle Verrière) adlanır və Məryəm Ananı təsvir edir. Kafedral Məryəm Ananın paltarından bir parçanın (sözsüz ki, simvolik olaraq müqəddəs əmanət) saxlandığı yer kimi məşhurdur. Bu relikviya 876-cı ildən bəri kilsədə mövcuddur və kilsəni əsas ziyarət mərkəzlərindən birinə çevirmişdir.[11]

Şartr Kafedralında tağlar və paylayıcı dayaqlar (ing. flying buttresses) mühəndislik baxımından yenilikçi idi.[12] Bu, binanın yüksəkliyini artırmağa imkan verərək interyerdə daha geniş məkan və daha çox işıq təmin etdi.[13]

Kafedralın döşəməsində yer alan məşhur labirint, orta əsrlərdə zəvvarlar üçün simvolik mənaya sahib idi. Bu labirint, zəvvarların mənəvi səyahətini simvollaşdırırdı.[14]

Əhəmiyyəti

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Şartr Kafedralı orta əsr Avropasında mühüm dini və mədəni mərkəz idi. Məryəm Anaya həsr olunmuş bu kafedral, zəvvarların ziyarətgahı kimi böyük əhəmiyyət daşıyırdı.[15] Kafedralın vitraj pəncərələri və memarlığı, orta əsrlərin sənət və texnologiyasını mükəmməl şəkildə əks etdirir.

Simvolikası

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İşıq və vitrajlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İşıq, xristian dünyasında ilahi mövcudluğu təmsil edir. Kafedralın vitrajları vasitəsilə daxil olan işıq, dini təcrübəni daha təsirli edir.[16][17]

Rəqəmlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Kafedralın müxtəlif arxitektur elementlərində üçlük (üç tağ, üç qüllə pəncərələri) müqəddəs üçlüyü simvollaşdırır.[18][19]

Qalereya

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Flamboyant Gothic şimal qülləsi (1513-cü ildə tamamlandı) (solda) və köhnə cənub qülləsi (1144-1150) (sağda)
    Flamboyant Gothic şimal qülləsi (1513-cü ildə tamamlandı) (solda) və köhnə cənub qülləsi (1144-1150) (sağda)
  • Cənub qülləsinin təfərrüatı
    Cənub qülləsinin təfərrüatı
  • 1910
    1910
  • 1830
    1830

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 base Mérimée (fr.). ministère de la Culture, 1978.
  2. ↑ 1 2 ArchINFORM (alm.). 1994.
  3. ↑ "Mérimée database". French government. İstifadə tarixi: 1 February 2013.
  4. ↑ "Chartres Cathedral". UNESCO World Heritage Center. United Nations Educational, Scientific, and Cultural Organization. İstifadə tarixi: 3 October 2021.
  5. ↑ Events and dates below are mainly from Prache and Jouanneaux, "Chartres – la Cathédrale Notre Dame, (2000), Centre des Monuments Nationaux, Éditions du Patrimoine, p. 94
  6. ↑ Favier, Jean. The World of Chartres. New York: Henry N. Abrams, 1990. p. 160. ISBN 978-0-8109-1796-5.
  7. ↑ Wilfried Koch, Baustilkunde, 33rd edition 2016, p. 170:
    • Chartres, 2. H. 12. Jh. bis 1260, am Ende der Frühgotik. Sein 3-zoniger Wandaufbau (Arkade – Triforium – Obergaden) setzt sich ich der Hochgotik allgemein durch. Erhöhung der Arkade und (geringer:) der Fenster.
    • 4-teiliges Rippengewölbe …
    (Transalation:)
    • Chartres, 2nd half of C XII until 1260, in the end of Early Gothic . Its elevation of three levels (arcades – triforium – clerestory) became generally accepted/applied in High Gothic . Enhancement of the arcades and (less) of the windows.
    • 4 area rib vaults …
  8. ↑ Lours, "Dictionnaire des Cathédrales" (2018), p. 131
  9. ↑ Hassner, Ron E. Religion on the Battlefield. Cornell University Press. 2016. səh. 83. ISBN 978-1501703683. İstifadə tarixi: 19 January 2023.
  10. ↑ "Chartres Cathedral | History, Interior, Stained Glass, & Facts | Britannica". www.britannica.com. 25 September 2023.
  11. ↑ "L'art gothique à la conquête de l'Europe". www.lhistoire.fr.
  12. ↑ Philippe Debaud, ' 'Les Maitres Tailleurs de Pierre de la Cathédrale de Chartres, leurs marques identitaires dans les chantiers du XIIème siècle' ', unpublished, 2021.
  13. ↑ Houvet, Étienne. Chartres- Guide of the Cathedral (2019), p. 12
  14. ↑ Jan van der Meulen, Notre-Dame de Chartres: Die vorromanische Ostanlage, Berlin 1975.
  15. ↑ Houvet, Étienne. Chartres- Guide of the Cathedral (2019), pp. 12–13
  16. ↑ Honour, H. and Fleming, J. The Visual Arts: A History, 7th ed., Saddle River, New Jersey: Pearson Prentice Hall , 2005.
  17. ↑ Prache and Jouanneaux, "Chartres – la Cathédrale Notre Dame, (2000) p. 94
  18. ↑ "Colonel Welborn Griffith". American Friends of Chartres. 29 December 2021 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 May 2020.
  19. ↑ "Welborn Barton Griffith". militarytimes/the Hall of Valor. İstifadə tarixi: 4 May 2020.

Biblioqrafiya

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Burckhardt, Titus. Chartres and the birth of the cathedral. Bloomington: World Wisdom Books, 1996. ISBN 978-0-941532-21-1
  • Adams, Henry. Mont-Saint-Michel and Chartres. Boston:Houghton Mifflin Harcourt, 1913 and many later editions.
  • Ball, Philip. Universe of Stone. New York: Harper, 2008. ISBN 978-0-06-115429-4.
  • Delaporte, Y. Les vitraux de la cathédrale de Chartres: histoire et description par l'abbé Y. Delaporte ... reproductions par É. Houvet. Chartres : É. Houvet, 1926. 3 volumes (consists chiefly of photographs of the windows of the cathedral)
  • Fassler, Margot E. The Virgin of Chartres: Making History Through Liturgy and the Arts (Yale University Press; 2010) 612 pages; Discusses Mary's gown and other relics held by the Chartres Cathedral in a study of history making and the cult of the Virgin of Chartres in the 11th and 12th centuries.
  • Grant, Lindy. "Representing Dynasty: The Transept Windows at Chartres Cathedral," in Robert A. Maxwell (ed) Representing History, 900–1300: Art, Music, History (University Park (PA), Pennsylvania State University press, 2010),
  • Mâle, Emile. Notre-Dame de Chartres. New York:Harper & Row, 1983.
  • Mignon, Olivier. Architecture des Cathédrales Gothiques (fransız). Éditions Ouest-France. 2015. ISBN 978-2-7373-6535-5.
  • Miller, Malcolm. Chartres Cathedral. New York: Riverside Book Co., 1997. ISBN 978-1-878351-54-8
  • Prache, Anne and Jouanneaux, Françoise, Chartres- La cathédrale Notre-Dame. Paris, Centre des Monuments Nationaux, Editions du Patrimoine, 2000 ISBN 978-2-8582-2153-0
  • Terrier-Aliferis, L. "Mobilités et innovations : l'exemple de la cathédrale de Chartres", in L. Terrier-Aliferis, Questions de mobilités au début de la période gothique. Circulation des artistes ou carnets de modèles?, Turnhout, 2020, pp. 63–104 ISBN 978-2-503-59141-4

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Vikianbarda Şartr kafedralı ilə əlaqəli mediafayllar var.