Əhmədcan Qasimi

Əhmədcan Kasimi(d. 15 aprel 1914, Külcə Çin - v. 27 avqust 1949, SSRİ) — Uyğur əsilli siyasətçi. 1946–1949-cu illər aralığında İkinci Şərqi Türkistan Respublikasının prezidenti olmuşdur. Əhmədcan 1914-cü ildə Külcədə anadan olmuşdur. O, 1936-cı ildə Moskvadakı Şərq Xalqları Kommunist Universitetində təhsil almış və Sovet İttifaqı Kommunist Partiyasının üzvü olmuşdur. Əhmədcan "Stalinin adamı" və "kommunist düşüncəli proqressiv" şəxs kimi təsvir edilirdi.

Əhmədcan Qasimi
Doğum tarixi 15 aprel 1914(1914-04-15)
Doğum yeri
Vəfat tarixi 27 avqust 1949(1949-08-27) (35 yaşında)
Vəfat yeri
Dəfn yeri
Təhsili
  • Şərq Zəhmətkeşlərinin Kommunist Universiteti[d]
Fəaliyyəti siyasətçi
Elmi dərəcəsi
  • tarix üzrə fəlsəfə doktoru[d]
Partiyası
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

15 aprel 1914-cü ildə Çin Xalq Cümhuriyyətinin Külcə şəhərində dünyaya gəlmişdir. 1936-cı ildə Moskvanın Şərq Dəstəkçiləri Kommunist Universitetində oxumuş və Sovet İttifaqı Kommunist Partiyasının üzvü olmuşdur. Əhmədcan "Stalin adamı" və "kommunist düşüncəli mütərəqqi" biri kimi xarakterizə edilirdi.[1]

17 avqust 1949-cu ildə Pekinə getmək üçün mindiyi təyyarənin düşməsi nəticəsində Baykal gölü ətrafında dünyasını dəyişmişdir.

Fəaliyyəti

[redaktə | mənbəni redaktə et]

1944-cü ilin noyabrında İli üsyanı zamanı Sincan əyalətinin üç şimal-qərb bölgəsində qurulmuş Sovet Şərqi idarəsi İkinci Şərqi Türkistan Respublikasının idarəetmə şurasının üzvü idi.[2] Qasiminin özü üsyanın planlaşdırılması ilə məşğul deyildi. İkinci ETR-ə əvvəlcə mühafizəkar İslam hökumətinin yaradılmasını dəstəkləyən Elxan Törə rəhbərlik etdi.[3] Əlixan Törəyə 1946-cı ildə Stalinin əmri ilə ev həbsi verildi. Qasimi sovet tərəfdarı olan Şərqi Türkistan Türk Xalqları Milli Azadlıq Komitəsinin lideri seçildi.

1946-cı ilin iyununda Qasimi Dihua (indiki Urumçi) şəhərində koalisiya əyalət hökuməti qurmaq üçün milliyyətçi Çin lideri Zanq Zizhonq ilə siyasi razılaşma əldə etməyə çalışdı.[4] İkinci ETR adı ilə dağılmalı idi, lakin üç rayon muxtariyyət saxladı.[5] ETR prezidenti olaraq Qasimi hökumətini birlik və dəstək olmağa çağırdı və koalisiya əyalət hökumətini rədd etdi. O, Şərqi Türkistan xalqının yalnız Çin konstitusiyasına əsasən hüquqlarını təmin etmək üçün üsyana qalxdıqlarını izah etdi. ETR ilə Çin Respublikası arasında ikitərəfli münasibətləri müzakirə etmək üçün Çin Milli Məclisi Nanjinqə bir nümayəndə heyətinə rəhbərlik etdi.[6]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Forbes 1986, s. 174
  2. ↑ Benson 1990, s. 138
  3. ↑ Mark Dickens, "The Soviets in Xinjiang 1911-1949" Arxivləşdirilib 2008-10-23 at the Wayback Machine Last Accessed 2010-11-14 Arxivləşdirilib 2019-06-01 at the Wayback Machine
  4. ↑ Benson 1990, s. 63, 70
  5. ↑ Benson 1990:84, 101
  6. ↑ Donald H. McMillen, Chinese Communist Power and Policy in Xinjiang, 1949–1977 (Boulder, Colorado: Westview Press, 1979), s. 30.

Ədəbiyyat

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Abdurakhman Abay, Ahmetjan Qasimi Haqqida Hikayilar, Urumqi: Xinjiang Peoples Publishing (1984)
  • Benson, Linda. The Ili Rebellion: the Moslem challenge to Chinese authority in Xinjiang, 1944-1949. M.E. Sharpe. 1990. ISBN 0-87332-509-5.
  • Forbes, Andrew D. W. Warlords and Muslims in Chinese Central Asia: A Political History of Republican Sinkiang 1911-1949 (illustrated). CUP Archive. 1986. ISBN 0521255147. İstifadə tarixi: 10 March 2014.
  • Zordun Sabir, Anayurt, Almaty: Nash Mir (2006)