Ətirli bənövşə

Ətirli bənövşə (lat. Viola odorata)[2] — bənövşə cinsinə aid bitki növü.[3] Hündürlüyü 3-22 sm, sürünən, yerüstü nazik zoğların qoltuğunda kök salan, gövdəsi olmayan çoxillik ot bitkisidir. Kökümsovu qalıntəhər,buğumlu, ağımtıldır.[4]

Ətirli bənövşə
Elmi təsnifat
Domen:
Eukariotlar
Klad:
Diaphoretickes
Ranqsız:
Arxeplastidlər
Aləm:
Bitkilər
Klad:
Streptophyta
Klad:
Embryophytes
Klad:
Polysporangiophytes
Klad:
Tracheophytes
Klad:
Toxumlu bitkilər
Klad:
Çiçəkli bitkilər
Klad:
Eudicots
Klad:
Core eudicots
Klad:
Superrosids
Klad:
Rosids
Klad:
Fabids
Dəstə:
Malpigiyaçiçəklilər
Fəsilə:
Bənövşəkimilər
Cins:
Bənövşə
???:
Ətirli bənövşə
Beynəlxalq elmi adı

Yarpaq[redaktə | mənbəni redaktə et]

Yarpaqları uzun saplaq üzərində yerləşmiş, dəyirmi və ya enli yumurtaşəkillidir,qaidə hissəsi dərin ürəkşəkillidir, kənarları mişarvari-dəyirmi dişlidir, uc hissədə korbucaqlı və ya az sivriləşmiş və ya bəzən dəyirmiləşmişdir,demək olar ki, çılpaq və ya çox qısa tüklüdür.

Çiçək[redaktə | mənbəni redaktə et]

Çiçəkləri uzun saplaqda yerləşib, ətirlidir,tünd-bənövşəyi və ya bənövşəyi-göy rəngdədir;çiçəkaltlıqları çiçək saplağının ortasında və ya orta hissəsindən yuxarıda yerləşmişdir.

Meyvə[redaktə | mənbəni redaktə et]

Qutucuq şarşəkili və yarım şarşəkillidir,qismən sıx qısa tüklüdür.

Çiçəkləməsi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Mart-Aprel (May)

Meyvə verməsi[redaktə | mənbəni redaktə et]

May-İyun

Azərbaycanda yayılması[redaktə | mənbəni redaktə et]

BQ (Quba), KQ şimal, KQ mərkəzi, Lənk. dağ., Nax. düz. Orta dağ qurşağına qədər.

Yaşayış mühiti[redaktə | mənbəni redaktə et]

Meşələrdə, kolluqlarda,səhralarda yaşıllıq və su olan yerdə, bəzən otlu yamaclarda rast gəlinir.

Təsərrüfat əhəmiyyəti[redaktə | mənbəni redaktə et]

Dekorativ bitkidir.Qədimdə çiçək və kökü öskürəyə qarşı dərman kimi istifadə olunurdu. Bənövşə yağından parfumeriyada istifadə olunur. Balverən bitkidir.

Təbabətdə istifadə qaydaları[redaktə | mənbəni redaktə et]

  • Ətirli bənövşə yarpaqlarının şərbətindən kəskin öskürəkdə, ağciyər xəstəliklərində, ləçək və yarpaqlarından arpa unu ilə yaxşı hazırlayıb şişləri əritmək üçün, yağından ekzemaya, yarasağaldıcı kimi, çiçəklərindən çay kimi dəmləyərək boğaz ağrılarına və bronxitə qarşı istifadə edilir. 10 qram quru xammalın üzərinə 400 ml qaynar su tökərək ağzı qapalı halda 2 saat saxladıqdan sonra süzüb, gün ərzində (4 dəfəyə) içmək lazımdır.
  • Yaxud ətirli bənövşə bişirilir: bunun üçün 10 qram quru xammalın üzərinə 200 ml qaynar su töküb, ağzı qapalı halada 15 dəqiqə su hamamında saxladıqdan sonra 40-45 dəqiqə otaq temperaturunda soyudub süzmək və seliyin ayrılması üçün qalığı sıxmaq lazımdır, alınmış çıxarış gündə 3-4 dəfə, yeməkdən sonra isti halda, hər dəfə bir xörək qaşığı qəbul edilir.
  • Ətirli bənövşə və çöl bənövşəsi bəlğəmgətirici yığıntıların tərkibində də istifadə edilir.
  • Çöl bənövşəsinin otundan öskürəyə qarşı istifadə edilir. Dəmləməsi bronxial vəzilərin sekresiyasını artırır, sinə yumuşaldıcı təsir göstərir.
  • Çöl bənövşəsinin otundan hazırlanmış çay sarılıq xəstəliyində, revmatizm və podaqrada işlənir. Köklərinin və otunun dəmlənməsi çay kimi xalq təbabətində ishala və dizenteriyaya qarşı istifadə edilir. Bundan əlavə köklərindən, yarpaq və çiçəklərindən çay kimi dəmləyib öd yolları xəstəliklərində, qıcolma, bronxial astma və əsəb xəstəliklərində işlədilir. [5]

Mənbə[redaktə | mənbəni redaktə et]

Əliyar İbrahimov, Fatmaxanım Nəbiyeva “Bitkilər – xalq təbabətində”. Bakı, “Elm” 2020, 202 s.

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ Linnæi C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 2. S. 934.
  2. ↑ Nurəddin Əliyev. Azərbaycanın dərman bitkiləri və fitoterapiya. Bakı, Elm, 1998.
  3. ↑ Elşad Qurbanov. Ali bitkilərin sistematikası, Bakı, 2009.
  4. ↑ Eldar Şükürov.İsmayıllı rayonu meşə bitkilərinin bələdçi kitabı,Bakı 2016
  5. ↑ https://nkpi.az/?page=addread&id=13359


Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

 İkiləpəlilər ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.