Abdi İpəkçi
Abdi İpəkçi (9 avqust 1929, İstanbul – 1 fevral 1979, İstanbul) — Türkiyə jurnalisti, yazıçı.
| Abdi İpəkçi | |
|---|---|
| türk. Abdi İpekçi | |
.JPG) | |
| Doğum tarixi | 9 avqust 1929 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 1 fevral 1979 (49 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
| Uşağı | 2 |
| Təhsili |
|
| Fəaliyyəti | jurnalist, radioaparıcı[d], insan hüquqları fəalı, yazıçı |
| Fəaliyyət illəri | 1954–1979 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
[redaktə | mənbəni redaktə et]Abdi İpəkçi ibtidai təhsil aldıqdan sonra Qalatasaray litseyini bitirmişdir. Bir müddət Hüquq fakültəsinə təhsil almışdır. "Yeni Səhər", "Yeni İstanbul" və "İstanbul Ekspress Qəzeti" kimi müxtəlif qəzetlərdə idman müxbiri, səhifə sekretarı və yazı işləri müdiri kimi çalışmışdır. Əli Naci Cüyürün nəşr etdirdiyi "Milliyyət" qəzetinin yazı işləri müdiri (1954), bir müddət sonra da ümumi nəşr müdiri olmuşdur. 1961-ci ildən qətlə yetirildiyi 1 fevral 1979-cu ilə qədər bu qəzetin redaktoru olmuş, Türkiyə Jurnalistlər Birliyi, Türkiyə Mətbuat İnstitutu Qurumu, İstanbul Jurnalistlər Cəmiyyəti və Beynəlxalq Mətbuat İnstitutunun ikinci katibi, Mətbuat Şərəf Divanının ümumi katibi vəzifələrini də daşımışdır. Yazılarında Atatürkçülüyü, sülhü, düşüncə azadlığını, ölkənin müstəqilliyini və bütünlüyünü müdafiə etmişdir.
Sui-qəsd və ölümü
[redaktə | mənbəni redaktə et]
1970-ci illərdəki anarxiya və terrorun qarşısının alınması üçün iqtidarla müxalifət liderləri arasında dialoq qurulmasının vacibliyini söyləyən, dövlət rəhbərliyinə hakim kəsilən döyüşçü və romantik ruhunun ağıl və soyuqqanlıq ilə əvəzlənməsini istəyən İpəkçi 1979-cu il 1 fevral gecəsi İstanbul Maçkadakı evinin yaxınlığında avtomobilində ikən Məmməd Əli Şəbəkə tərəfindən qətlə yetirilmişdir. Məmməd Əli Şəbəkə verdiyi ifadədə ona 5–6 dəfə atəş etdiyini söyləmişdir. Lakin hadisə yerindən 9 giliz tapılmışdır. Bu isə qətldə başqa birinin də iştirak etdiyini göstərmişdir. Həmin şəxs Oral Polad olmuşdur. Oral Polad və Məmməd Şənər sui-qəsdi birlikdə planlaşdırmış, Məmməd Əli Şəbəkə isə onu icra edəcək şəxs kimi onlara sonradan qoşulmuşdur.
Məmməd Əli Şəbəkə sui-qəsdə görə edama məhkum edilsə də 1979-cu ildə ölkənin ən ciddi qorunan hərbi həbsxanalarından biri Maltepe Hərbi Həbsxanasından qaçırılmışdır.
Abdullah Çatlı Bədrəddin Comərd sui-qəsdində əli olduğuna görə axtarışa verilmiş və 1978-ci ilin avqustunda Sakaryada saxlanılmışdır. Buna baxmayaraq o 48 saat sonra sərbəst buraxılmışdır. Uğur Şamçının İpəkçi cinayətinin əsas fiquru adlandırdığı Çatlı 1982-ci ilin fevralında bu dəfə "MHP" cinayəti ilə axtarışa verilmiş, Sürixdə Məmməd Şənər ilə birlikdə saxta pasportla tutulmuş, ancaq yenə də 48 saat sonra azadlığa buraxılmışdır.
Uğur Şamçı "Şənər qaytarılsa İpəkçi cinayəti açılar, itirilən hər saniyə əhəmiyyətlidir" demişdir. Amma aylar sonra Şənər mühakimə olunsa da dəlil azlığına görə həbs olunmamışdır.
Oral Polad 1982-ci ildə İsveçrədə saxlanılmışdır. 10 gün sonra sərbəst buraxılmışdır. Türkiyəyə döndükdən sonra Malatyada istintaqı gedən bir cinayətdə iştirak etməsi iddiası ilə saxlanılsa da, cinayət işindəki bir sənəd itdiyinə görə yenidən azad edilmişdir.
Şəbəkə İpəkçi cinayətinin tətikçisi olduğunu söylədiyi Yalçın Özbəy isə 1983-cü ildə Almaniyada törətdiyi bir cinayətə görə saxlanılmış, 2 ay sonra isə sərbəst buraxılmışdır.
Mehmet Əli Ağcanın dindirilməsi
[redaktə | mənbəni redaktə et]"Yavuz (Çaylan) İpəkçinin avtomobilinin gəldiyini mənə bildirdi və mən qaçmadan avtomobilə gedib işlətməsini söylədim. İpəkçinin avtomobili küncdə yavaşladığı zaman qaçdım və 4 və ya 5 dəfə atəş açdım. Təkrar qaçaraq avtomobilimizə gəldim. Yavuz çalışan vəziyyətdə ön tərəfdə oturduq son sürətlə qaçdıq.
Xatirəsi
[redaktə | mənbəni redaktə et]1980-ci ildə xatirəsi üçün, Türkiyə ilə Yunanıstanda ortaq bir iş çərçivəsində, iki ildə bir verilmək üzrə ABŞı İpəkçi Barış və Dostluq Mükafatı qoyuldu. İstanbulun Zeytunburnu mahalında Yediyilə Zindanları ətraflarında olan idman salonuna ABŞı İpəkçi İdman Salonu adı verildi. Öldürülüyü Əmlak Prospektinin adı da 6 Fevral 1979da İstanbul Bələdiyyə Məclisinin qərarıyla ABŞı İpəkçi olaraq dəyişdirildi. 2000-ci ildə, saldıya uğradığı nöqtədə, heykeltıraş Gürdal Duy/eşidərin əsəri olan, 70 santimetr granit qaidə üzərində oturan 3,5 metr yüksəkliyində bir abidə tikildi. Müasir Türk Romançılarından Ragıp Eşref Filizin 2013-cü ildə nümayiş olunan 'Raul Mendez Ölməli' adlı romanında, ABŞı İpəkçi adı, despotizmin və ifadə azadlığı əleyhdarı təşkilatların sui-qəsd qurbanı olan digər Türk jurnalistləriylə birlikdə xatırlanmaqdadır.