Adallo Əliyev

Adallo Əliyev (avar. Гӏалиязул Гӏадалло Мухӏаммадил вас; 15 fevral 1932 – 30 avqust 2015, Mahaçqala) — Avar şairi, yazıçı, publisist, Şamil Basayevin İçkeriya və Dağıstan xalqları qurultayında müavinlərindən biri[1].

Adallo Əliyev
Doğum tarixi 15 fevral 1932(1932-02-15)
Vəfat tarixi 30 avqust 2015(2015-08-30) (83 yaşında)
Vəfat yeri
Vətəndaşlığı
Təhsili
Fəaliyyəti şair
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Bioqrafiya[redaktə | mənbəni redaktə et]

Avar şeirinin klassiki və Dağıstanda mövcud siyasi sistemin ən sərt tənqidçilərindən biri, dağıstanlıların millətçilikdən və İslamdan kənarlaşdırılması istiqamətində bir kurs aparan şəxs.

Kaxib orta məktəbini bitirdikdən sonra (1949) Dağıstan Pedaqoji İnstitutunun qiyabi şöbəsinə daxil olur. Doğulduğu kənddə ibtidai sinif müəllimi işləyir. O, ağır bədən xəsarəti yerinə yetirmək ittihamı ilə 5 il həbs cəzasına məhkum edilir. Amnistiya ilə (Stalinin ölümü ilə əlaqədar) tezliklə sərbəst buraxılır.

Məktəb yaşında şeir yazır və dərc olunmağa başlayır. Respublika "Baqlarab bayrax" ("Qırmızı Bayraq") qəzetində işləməyə dəvət edilir. 1957-ci ildə Maksim Qorki adın Ədəbiyyat İnstitutuna daxil olur. 1965-ci ildə məzun olduqdan sonra Bilik Cəmiyyətində köməkçi, "Sokolenok" və "Drujba" jurnallarının, "Put İslam" və "Mostı" qəzetlərinin redaktoru kimi çalışır. 1990-cı ildən Dağıstan Yazıçılar Birliyinin Avar bölməsinə rəhbərlik edir. 1992-ci ildə siyasi səbəblərdən SSRİ Yazıçılar Birliyindən ayrılır və Dağıstan Yazıçılar Birliyindəki işini tərk edir.

80-ci illərin ikinci yarısında. "Camaat" Avar ictimai-siyasi və mədəni-maarif cəmiyyətinin sədri, "Qafqaz Dağ Xalqları Konfederasiyası"-nın vitse-prezidenti, Çeçenistan və Dağıstan Xalqları Konqresi təşkilatı əmirinin birinci müavini seçilir.

Beş il (1999–2004-cü illər) xaricə sürgündə olur. Dağıstana qayıtdıqdan sonra "hökuməti zorla devirməyə çağırış" və "qanunsuz silahlı dəstələrdə iştirak"[2] maddələri ilə 8 il həbs cəzasına (şərti cəza) məhkum edilir[3].

O, Dağıstan mediasında və Rusiya Elmlər Akademiyasının Dağıstan Elmi Mərkəzində avar dilinin kiril qrafikasını və həddindən artıq miqdarda rus borclarının süni şəkildə dilə gətirilməsini tənqid edərək çıxış edir. Avar dilinin mövcud ("rəsmi") statusunu "alçaldıcı" olaraq qiymətləndirərək, ən azından avar əhalisinin çox olduğu ərazidə "dövlət" statusu verilməsinin tərəfdarıdır. Sankt-Peterburqdan Kunstkameradan İmam Şamilin naiblərindən biri olan Hacı Muradın kəllə sümüyünün qaytarılması və müsəlman ənənələrinə uyğun layiqli dəfn edilməsi üçün çıxış edənlərdən birincisi olur. Adallo tez-tez amerikalı Ezra Paundla müqayisə edilir, onun içində şübhəsiz istedadlı, eyni zamanda həddindən artıq siyasətlə məşğul olan, çox sağçı fikirlərə sahib olan ekssentrik bir şəxsiyyət görür. Avar və rus dillərində əlli kitabın müəllifidir. Həmçinin dini və tarixi xarakterli ayrı-ayrı kitabları — "Əcdadlara səyahət", "Səmavi kitab haqqında maarifçilər" və digərləri nəşr olunmuşdur. Məşhur şairlər Yuri Kuznetsov, Pyotr Koşel, Miyasət Müslümova və başqaları Adallonun əsərlərini rus dilinə tərcümə etmişdir. Əsərləri xaricdə türk və digər dillərdə nəşr olunur.

Şair 30 avqust 2015-ci ildə 83 yaşında dünyasını dəyişir[4].

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ "Адалло Алиев: «Статус мой – международный террорист. Ни больше ни меньше» | Черновик". chernovik.net. 2021-10-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-01-03.
  2. ↑ ""Его знал Хаттаб, его уважал Басаев…" / "Известия", 6 июля 2004. "". 2017-04-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-10.
  3. ↑ "83-летний поэт Адалло Алиев, осужденный за участие в незаконных вооруженных формированиях, скончался в Дагестане". kavkaz.versia.ru (rus). 2021-10-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-01-03.
  4. ↑ "Кавполит: Скончался знаменитый дагестанский поэт и публицист Адалло Алиев". 2021-10-10 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-10.

Mənbə[redaktə | mənbəni redaktə et]