Afina Akropolu

Afina Akropolu Afina Akropolu — Afina şəhərindəki akropoldur, maili zirvəsi (uzunluğu təxminən 300 m və eni 170 m) olan 156 metrlik qayalıq təpədir. Bu, padşahın olduğu əsas yer idi. İçərisində yunan tanrılarına dualar edilən və qurbanlar kəsilən çoxlu məbədlər də var idi. Günümüzdə Akropol memarlıq sənətinin görkəmli abidəsidir. Təpənin hələ eramızdan əvvəl IV minillikdə məskunlaşdığına dair sübutlar olsa da, Parfenon, Propilei, Erexteyon və Nike Apteros məbədi də daxil olmaqla, burada ən mühüm tikililər eramızdan əvvəl 5-ci əsrdə Periklin təşəbbüsü ilə inşa edilmişdir[2][3]. 1687-ci ildə Türkiyə-Venesiya müharibəsində (1684-1699) Venesiya mühasirəsi zamanı Parfenonda saxlanılan barıtın top gülləsinə tuş gələrək partlaması nəticəsində Parfenon və digər tikililərə ciddi ziyan dəymişdir[4].

Acropolis of Athens
Ölkə
Tip Mədəni
Kriteriya I, II, III, IV, VI
Keçid 404
Region Avropa [* 1]
Daxil edilməsi 1987  (11-ci sessiya)
Afina Akropolu xəritədə
Afina Akropolu
Afina Akropolu
  1. ↑ UNESCO-nun təsnifatına görə bölgə

Tarixi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Afinanın kənarında ucalan, 300 m-in 130 m-ə olan qayalı bir zirvədə ilk istehkamlar klassik dövrün başlamasından çox əvvəl meydana çıxmışdır. Artıq arxaik dövrdə burada əzəmətli məbədlər, heykəllər, müxtəlif dini obyektlər yerləşirdi. Əfsanəyə görə Afinanın ilk kralı və Akropolun qurucusu olan Kekropsun şərəfinə Akropol həm də "Kekropiya" (Cecropia) və ya "Kekrops" (Kekrops) adlanır[5].

Mikena dövründə (e.ə. XV—XIII əsrlər) Akropol möhkəmləndirilmiş kral iqamətgahı idi. E.ə. VII—VI əsrlərdə burada çoxlu tikinti gedirdi. Tiran Pisistratın (e.ə. 560-527) dövründə kral sarayının yerində ilahə Afina Hekatompedonun məbədi tikildi (yəni məbədin uzunluğu yüz addımdır; heykəllərin fraqmentləri qorunub saxlanılıb, bünövrəsi aşkar edilib). Eramızdan əvvəl 480-ci ildə yunan-fars müharibələri zamanı Akropolun məbədləri farslar tərəfindən dağıdılmışdı. Afina sakinləri yalnız düşmənləri Elladadan qovulduqdan sonra ziyarətgahları bərpa edəcəklərinə and içdilər.

E.ə. 447-ci ildə. e. Periklin təşəbbüsü ilə Akropolda yeni tikinti başladı; bütün işlərə rəhbərlik məşhur heykəltaraş Fidiyə həvalə edilmişdi, görünür, o, bütün kompleksin əsasını təşkil edən layihənin, onun memarlıq və heykəltaraşlıq görünüşünün müəllifi idi. Akropolun ansamblının yaradılmasında memarlar Kallikrates, İktin, Mnesikl, Arxilox və başqaları da çalışmışlar[6].

5-ci əsrdə Parfenon Məryəmin kilsəsinə çevrildi, Afina Parfenosun heykəli isə Konstantinopola daşındı. Yunanıstan türklər tərəfindən zəbt edildikdən sonra (XV əsrdə) məbəd minarələrin əlavə olunduğu məscidə, daha sonra silah anbarına çevrildi; Erexteyon türk paşasının hərəmxanasına çevrildi, Nike Apteros məbədi söküldü və onun bloklarından qala divarları tikildi. 1687-ci ildə Venesiya gəmisinin gülləsindən sonra partlayış Afina məbədinin demək olar ki, bütün mərkəzi hissəsini dağıtdı və venesiyalıların Parfenon heykəllərini uğursuz söküb götürmək cəhdi zamanı bir neçə heykəl sındırıldı. XIX əsrin əvvəllərində Lord Elgin bir sıra metoplar, onlarla metr friz və Erexteyonun eyvanından bir kariatid olan Parfenon frontonlarının demək olar ki, bütün sağ qalan heykəllərini sındırdı.

1827-ci ildə Yunan üsyançıları tərəfindən Akropolun müdafiəsi zamanı Erexteyon məbədi türk top gülləsindən ağır zədələndi. Türklərin bundan əvvəl tunellərin köməyi ilə Akropolu partlatmaq cəhdlərinin qarşısı mərkəzi küçələrdən birinə adı verilmiş yunan istehkamçısı Kostas Hormovitis tərəfindən alınmışdı.

Yunanıstanın müstəqilliyini elan etdikdən sonra, bərpa işləri davam etdikcə (əsasən XIX əsrin sonunda) Akropolun qədim görünüşü mümkün qədər bərpa edildi: onun ərazisindəki bütün sonrakı tikililər ləğv edildi, Nika Apteros məbədi yenidən quruldu və s. Akropol məbədlərinin relyefləri və heykəlləri Britaniya Muzeyində (London), Luvrda (Paris) və Akropol Muzeyindədir. Açıq havada qalan heykəllər indi nüsxələrlə əvəz olunub.

Akropol antik dövrdə (L.Klenze tərəfindən rekonstruksiya, 1846)
Akropol. Şəkil təxminən 1870-ci illərə aiddir.
Akropol. Şəkil təxminən 1870-ci illərə aiddir.

Qalereya

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Akropol
    Akropol
  • Akropolun görünüşü
    Akropolun görünüşü
  • Akropolun girişi
    Akropolun girişi
  • Afina Akropolunun girişində bərpa edilmiş ionik sütunu.
    Afina Akropolunun girişində bərpa edilmiş ionik sütunu.
  • Parfenon
    Parfenon
  • Erexteyon, cənub-qərb tərəfi
    Erexteyon, cənub-qərb tərəfi
  • Parfenon, Afina Akropolunda üstünlük təşkil edir.
    Parfenon, Afina Akropolunda üstünlük təşkil edir.
  • Afina Akropolunun planı
    Afina Akropolunun planı

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 ArchINFORM (alm.). 1994.
  2. ↑ Hurwit 2000, p. 87
  3. ↑ «History» Arxivləşdirilib 2019-10-24 at the Wayback Machine, Odysseus. Retrieved 2 December 2012.
  4. ↑ Nicholas Reeves and Dyfri Williams, «The Parthenon in Ruins» Arxiv surəti 6 avqust 2009 tarixindən Wayback Machine saytında Arxivləşdirilib 2009-08-06 at the Wayback Machine, British Museum Magazine 57 (spring/summer 2007), pp. 36-38. Retrieved 2 December 2012.
  5. ↑ Афинский Акрополь Arxiv surəti 23 aprel 2012 tarixindən Wayback Machine saytında Arxivləşdirilib 2012-04-23 at the Wayback Machine, архитектура и ансамбль Афинского Акрополя. Şablon:Неавторитетный источник
  6. ↑ Бартенев И. А., Батажкова В. Н. Очерки истории архитектурных стилей. М.: Изобразительное искусство. 1983. 31.