Ailə planlaşdırılması

SSRİ-də reklam kontrasepsiya

Ailə planlaşdırılması “fərdlərə, o cümlədən yetkinlik yaşına çatmayanlara uşaqların sayını sərbəst müəyyən etməyə və buna nail olmaq üçün lazımi vasitələri seçmək imkanı verən təhsil, hərtərəfli sağlamlıq və ya sosial fəaliyyət” kimi müəyyən edilir.[1]

Ailə planlaşdırılması qadının uşaq sahibi olmaq istədiyi uşaqların sayını, o cümlədən uşaq sahibi olmamasını, həmçinin uşaq sahibi olmaq istədiyi yaşın nəzərə alınmasını əhatə edə bilər. Bu, ailə vəziyyəti, karyera, maliyyə vəziyyəti və uşaq sahibi olmaq və böyütmək qabiliyyətini dəyişdirə biləcək hər hansı amillər kimi xarici amillərdən təsirlənir. Seksual aktiv olduqda, ailə planlaması kontrasepsiya və digər doğuma nəzarət üsullarından istifadəni əhatə edə bilər.[2][3]

Ailə planlaşdırılmasının digər aspektlərinə cinsi maarifləndirmə, cinsi yolla keçən xəstəliklərin qarşısının alınması və müalicəsi, məhsuldarlıqla bağlı məsləhət, sonsuzluğun müalicəsi daxildir. Birləşmiş Millətlər Təşkilatı və Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı tərəfindən müəyyən edilən ailə planlaşdırılması kontrasepsiya vasitələrinin təmin edilməsi üçün texnologiyaların, məlumatların və standartların işlənib hazırlanmasını və ötürülməsini nəzərdə tutur. Abort ailə planlaşdırılmasının tərkib hissəsi hesab edilmir baxmayaraq ki, kontrasepsiya və ailə planlaşdırılmasına çıxış aborta ehtiyacı azaldır.[4]

Bu termin tez-tez "doğuşa nəzarət" ifadəsinin sinonimi kimi istifadə olunur, halbuki onun mənası bir qədər fərqlidir.[5]

Səmərəlilik

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Müasir kontrasepsiya üsullarından istifadə ilə bağlı Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Əhali Fondu (UNFPA) bildirir ki, “kontraseptivlər arzuolunmaz hamiləliyin qarşısını alır, abortları azaldır, hamiləlik və doğuşun ağırlaşmaları ilə bağlı ölüm və əlilliyi azaldır”.[6] UNFPA bildirir ki, “əgər 2018-ci ildə qarşılanmamış kontrasepsiya ehtiyacı olan bütün qadınlar müasir üsullardan istifadə edə bilsəydilər, əlavə olaraq 30 milyon abort, 6 milyon uşaqsalma, 73,500 ana ölümü və 500,000 körpə ölümünün qarşısı alınardı".[6]

Cütlüklərin uşaq sahibi olmaq istəmədiyi hallarda ailə planlaması proqramları çox faydalıdır. Miçiqan Universitetinin araşdırmasına görə, federal ailə planlaşdırılması proqramları yoxsul qadınlar arasında doğum nisbətini 29 faiz azaldıb.[7]

Kontrasepsiya

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Doğuşa nəzarəti təmin etməklə yanaşı, kişi və qadın prezervativləri cinsi yolla keçən xəstəliklərdən (ZX) qoruyur. Prezervativlər tək başına və ya digər üsullara əlavə olaraq əlavə qorunma və ya ZX-lərin qarşısını almaq üçün istifadə edilə bilər. Cərrahi üsullar (tubalların bağlanması, vazektomiya ) ailələrini tamamlamış şəxslər üçün uzunmüddətli kontrasepsiya (ZX-lərdən qorunmur) təmin edir.[8]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ "National Child Abuse and Neglect Data System Glossary" (PDF). Administration for Children & Families. 2000. 2020-10-20 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2019-10-30.
  2. ↑ World Health Organization. (n.d.). "Sexual and Reproductive Health". 2016-03-18 tarixində arxivləşdirilib.. Retrieved on 30 October 2019.
  3. ↑ "What services do family planning clinics provide?". NHS. 2014-11-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2008-03-08.
  4. ↑ Bajos, N.; Le Guen, M.; Bohet, A.; Panjo, Henri; Moreau, C. Effectiveness of family planning policies: The abortion paradox // PLOS ONE . 9 (journal) (ingilis). № 3. 2014. e91539. doi:10.1371/journal.pone.0091539. PMID 24670784.
  5. ↑ "Margaret Sanger Papers Project" (ingilis). 2019-10-03 tarixində arxivləşdirilib.
  6. ↑ 1 2 "Family planning". www.unfpa.org. 2019-03-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-11-10.
  7. ↑ "Family planning: Federal program reduced births to poor women by nearly 30 percent". 2011-10-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-03-19.
  8. ↑ "Birth control methods fact sheet". 2012-04-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-04-21.