Artur Veyli
Artur David Veyli (ing. Arthur David Waley; 19 avqust 1889[1][2][…] – 27 iyun 1966[1][2][…], London) – ingilis tərcüməçi və şərqşünas. Klassik Çin və Yaponiya ədəbiyyatını tərcümə edərək Qərb oxucuları ilə tanış etməsinə görə tanınır.[3] O, həm çin, həm də yapon dilindən tərcümələr etmişdir.[3]
| Artur Veyli | |
|---|---|
| ing. Arthur Waley | |
 | |
| Doğum tarixi | 19 avqust 1889[1][2][…] |
| Vəfat tarixi | 27 iyun 1966[1][2][…] (76 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
| Təhsili |
|
| Fəaliyyəti | şair, tərcüməçi, yazıçı, şərqşünas, kurator[d], sənətşünas |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
[redaktə | mənbəni redaktə et]Artur Veyli 1889-cu ildə yəhudi əsilli ailədə doğulmuşdur.[3] Əsl soyadı Şlos olsa da, Birinci dünya müharibəsi zamanı düşmən kimi ayrı-seçkilik yaşamamaq üçün soyadını dəyişdirib.[3] Reqbi məktəbində (1903-06) təhsil aldıqdan sonra Kembric Kral Kollecinə (1907-10) daxil olub. Lakin görmə qabiiliyyəti zəif olduğu üçün məzun olmadan təhsili tamamlaya bilməyib.[3] Çin və yapon dilləri üzrə öz-özünə təhsil verdikdən sonra Britaniya muzeyində köməkçi kimi işləməyə və tərcüməçiliklə məşğul olmağa başlayıb.[3]
Veyli heç vaxt ştatlı universitet vəzifəsini qəbul etməyib və həyatı boyunca Asiyaya səyahət etmədən imtina edib.[4] Yaponiyadan qonaqlar qəbul etməyi sevsə də, yaponca danışmağı öyrənməyib və müasir Yaponiya ədəbiyyatına çox az maraq göstərib.[4] Musiqi və konkisürmə ilə məşğul olmağı sevirdi.[4]
Karyerası
[redaktə | mənbəni redaktə et]Çin dilindən etdiyi ilk tərcümə olan "Çin şeirləri" 1916-cı ildə nəşr olunub.[3] Çin dilindən tərcümə karyerasının böyük hissəsini əhatə edir. Bu dildən tərcümə etdiyi əhəmiyyətli əsərlərə "170 çin şeiri" (1918), "Yol və onun gücü" (1934), "Mahnılar kitabı" (1937), "Konfutsinin analektləri" (1938), "Po Tszuyinin həyatı və dövrü" (1949) daxildir.[3] Yapon dilindən tərcümə isə karyerasının daha kiçik hissəsini təşkil edir.[3] Yapon dilindən tərcümə etdiyi əsərlərə "Yapon poeziyası: Uta" (1919; "Manyoşu"dan və imperatorluq antologiyalarından seçmə vaka şeirləri; əsərin əvvəllərində orijinal şeirləri oxumaq üçün qrammatika qeydləri də verilib), "Yaponiyanın no tamaşaları" (1921), "Gencinin hekayəsi" (1925-33; 6 cild şəklində), "Sei Şonaqonun yastıq kitabı" (1928; orijinal əsərin dörddə biri) və "Böcəkləri sevən xanım" (1929) aiddir.[3]
Veyli Çin və Yaponiya incəsənəti haqqında geniş yazılar yazıb.[3] O, Qərb dünyasında Zen buddizmi və onun incəsənətlə əlaqəsi haqqında yazı yazan ilk şəxslərdən biridir.[3] Onun yapon dilindən tərcümələri müasir standartlar üzrə qüsurlu hesab olunur. No tamaşalarının tərcüməsi qarışıqdır; "Gencinin hekayəsi" isə orijinal əsərin vacib hissəsini buraxır.[3] Veyli tərcüməçilikdə müstəqil olmağı sevirdi; ancaq diqqətini cəlb edən və ingilis dilinə tərcümə edərkən çox sayda izahedici qeydlərə ehtiyac duymayan əsərləri tərcümə edirdi.[3] O, inanırdı ki, inandırıcılıq üçün tərcüməyə ingilis stili də əlavə etmək lazımdır.[3]
İngilis dilinə etdiyi tərcümələr başqa Avropa dillərinə də tərcümə olunub və Bertolt Brext kimi yazıçılara təsir göstərib.[4]
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]Ədəbiyyat
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Kodansha Encyclopedia of Japan. VIII cild. Tokio: Kodansha. 1983. səh. 199. ISBN 0-87011-628-2. İstifadə tarixi: 8 mart 2021.