Avroistiqraz

Qiymətli kağızlar
Səhm
adi • xüsusi • sahibi
İstiqrazlar
Avroistiqraz • FKİ
Digər
Emitent seçimi Əmanət sertifikatı Qəbz Depozit sertifikatı Səyahət yoxlaması Yerləşdirmə İnvestisiya payı Veksel sadə • ötürülə bilən Qəbul edilmiş veksel Faiz vekseli İndossament • Konosament Veksel uçotu Depozitar qəbz Amerika • Qlobal İstiqrazlar Avroistiqraz • FKİ Anbar sertifikatı Sadə • İkiqat
Emissiya Yerləşdirmə Dövriyyə Ticarət Satınalma
b m r

Avroistiqraz (həm də maliyyə jarqonunda «avrobond» — ing. eurobond) — emitentə xarici ^[1] valyutada buraxılmış, beynəlxalq anderrayterlər sindikatının köməyi ilə bu valyutanın da xarici olduğu xarici investorlar arasında yerləşdirilən istiqraz^[2].

"Avro" prefiksi indi ənənəyə görədir, çünki ilk avrobondlar Avropada yarandığı üçün onlar əsasən eyni yerdə satılır. Avrobond kreditlərinin payı Avrobazarın dövriyyəsinin 50%-dən çoxunu və avrobond bazarının dövriyyəsinin təxminən 90%-ni təşkil edir^[3].

Avrobondlar borcalanlar (beynəlxalq təşkilatlar, hökumətlər, yerli hakimiyyət orqanları, uzun müddətə — 1 ildən 40 ilədək (əsasən 3 ildən 30 ilədək) vəsait əldə etməkdə maraqlı olan iri korporasiyalar) tərəfindən buraxılan beynəlxalq borc alətləridir^[4][5]) Avropa maliyyə bazarında istənilən avrovalyutada uzunmüddətli kredit alındıqda.

Avrobondlarda müəyyən müddət ərzində faiz almaq hüququ verən kuponlar mövcuddur. Faizlər kreditin valyutasından başqa valyutada ödənildiyi halda, onlar ikiqat nominallı ola bilər.

Onlar aşağıdakı xüsusiyyətlərə malikdirlər:

1. adsız qiymətli kağızlardır;
2. bir qayda olaraq 1 ildən 40 ilədək müddətə verilir;
3. bir neçə ölkənin bazarlarında eyni vaxtda yerləşdirilə bilər;
4. kredit valyutası emitent və investorlar üçün xaricidir;
5. yerləşdirmə və təminat adətən bir neçə ölkənin banklarının, investisiya şirkətlərinin, broker evlərinin təmsil olunduğu emitent sindikat tərəfindən həyata keçirilir;
6. nominal dəyər ABŞ dolları ilə ifadə edilir;

Kupon faizləri, şərti istiqrazlardan fərqli olaraq, vergi tutulmadan sahibinə tam ödənilir. Avrobondlar investisiya bankları tərəfindən yerləşdirilir, onların əsas alıcıları institusional investorlar - sığorta və pensiya fondları, investisiya şirkətləridir.

Avrobondların ilk emissiyası 1963-cü ildə İtaliyanın dövlət yol tikintisi şirkəti Autostrade (nominal dəyəri 250 dollar olan 60 000 istiqraz) tərəfindən həyata keçirilmişdir. Bundan əvvəl Avropada ABŞ dolları borcunun başqa nümunələri var idi, lakin bu nümunə klassik yerləşdirmə sxemidir.

Zaman keçdikcə qlobal borc böhranı — 1980-ci ildə Meksika, Braziliya, Argentina hökumətlərinin kreditləri üzrə defolt kimi hadisələrə görə bank kreditləri ilə müqayisədə istiqraz kreditlərinin rolunda artım müşahidə olunur.

Avrobondların rəsmi tərifi Avropa Birlikləri Komissiyasının 17 aprel 1989-cu il tarixli Direktivində (Şura Direktivi 89/298/EEC) verilmişdir^[6], Avropa bazarında yeni emissiyaların təklif edilməsi prosedurunu tənzimləyir. Bu Direktivə uyğun olaraq, avro kağızları aşağıdakı xarakterik xüsusiyyətlərə malik olan qiymətli kağızlardır, yəni:

1. ən azı iki üzvü müxtəlif ölkələrdə qeydiyyatdan keçmiş sindikat vasitəsilə anderrayter və yerləşdirilir;
2. emitentin təsis olunduğu ölkədən başqa bir və ya bir neçə ölkədə əhəmiyyətli həcmdə təklif edilən;
3. ilkin olaraq kredit təşkilatının və ya digər maliyyə institutunun vasitəçiliyi ilə əldə edilə bilər.

30 dekabr 2011-ci il tarixində Rusiya Maliyyə Nazirliyi Rusiya bankları tərəfindən yaradılmış xarici emitentlərin avrobondları haqqında məktub verdi^[7][8].

2010-cu ildən Belarus Respublikası avrobondların aktiv emitentidir^[9].

Rusiya şirkətləri tərəfindən istifadə olunan avrobondların xarici bazarlarda yerləşdirilməsinin iki əsas yolu var:

• Birinci üsul Rusiya şirkətlərinin birbaşa beynəlxalq kapital bazarlarına daxil olmasını nəzərdə tutur, yəni Rusiya şirkəti özü borcalan və emitent kimi çıxış edir.
• İkinci yerləşdirmə üsulu emitent kimi xüsusi yaradılmış şirkət (SPV (İngilis dili xüsusi təyinatlı avtomobil)) tərəfindən öz adından, lakin Rusiya şirkətinin zəmanəti (zəmanəti) ilə avrobondlar buraxır, burada:
• SPV şirkətin Rusiyadakı törəmə şirkətidir və emitent kimi çıxış edir;
• SPV xarici təşkilatçıdır və Rusiya şirkəti ona emitent kimi istinad edir^[10].

Yerləşdirmə üsulları iki növdür:

• qeyri-məhdud sayda investor arasında açıq abunə. O, anderrayterlər sindikatı - kredit menecerləri vasitəsilə həyata keçirilir. Bu cür emissiyalar demək olar ki, həmişə birjada (əsasən London Fond Birjası və ya Lüksemburq Birjasında) siyahıya alınır.
• kiçik bir investor qrupuna yönəlmiş özəl yerləşdirmə. Bu cür emissiyalar birjaya çıxarılmır.

Bazara girmək üçün reytinq tələb olunur. Daha yüksək reytinq daha aşağı faiz dərəcəsi təyin etməklə kreditin dəyərini azaltmağa imkan verir.

Buraxılış Böyük Britaniya və Nyu-York ştatının qanunlarına əsasən həyata keçirilir. Faizlər faizlər və dividendlər üzrə vergi çıxılmadan ödənilir. Vergi ölkənizin qanunlarına uyğun olaraq ödənilir.

Avrobondlar adətən London və ya Lüksemburq Birjasında siyahıya salınsa da, onlar demək olar ki, yalnız birjadankənar (telefon) bazarında satılır. Bazarın qaydalarına görə, aparıcı menecer təkrar bazarda marketmeykerdir. İki depozitar klirinq sistemi Euroclear və Clearstream (keçmiş Cedel) vasitəsilə hesablaşmalar. DVP (ödənişə qarşı çatdırılma) prinsipi ilə hesablaşmaları. Yalnız sənədsiz formada.

Faiz dərəcəsi kupon dövrünün əvvəlində, adətən dörddə bir elan edilir. Faiz dərəcəsi adətən mükafat və ya LIBOR üzrə spred kimi müəyyən edilir. Bəzən ABŞ xəzinə veksellərinin gəlirliliyi əsas götürülür.

Bu məqalədəki istinadlar müvafiq istinad şablonları ilə göstərilməlidir.

• Еврооблигация  // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб.. 1890–1907.
• Чувахина Л. Г. Еврооблигации и рынок евробумаг (Вопросы современной науки и практики. Университет им. В.И. Вернадского). 2011. 322–326.