Bakı-Sumqayıt qatarı

Bakı-Sumqayıt qatarı — Bakı şəhəri ilə Sumqayıt şəhərini birləşdirən, Bakı şəhərində və Abşeron yarımadasında yaşayan əhalinin gediş-gəlişində və şəhərdaxili hərəkətində mühüm əhəmiyyət kəsb edən^[1] marşrut xətti olan Bakı-Sumqayıt-Bakı dairəvi dəmir yolu üzrə hərəkət edən nəqliyyat vasitəsi.

Bakı-Sumqayıt qatarı hələ sovet dövründən fəaliyyətdə olmuşdur. 2015-ci ildən etibarən isə Bakı-Sumqayıt-Bakı dairəvi dəmir yolu iki hissəyə bölünməklə Bakı-Sumqayıt istiqamətində dəmiryolu infrastrukturu yenidən qurulmağa başlamışdır.^[2] Həmin vaxta qədər isə bu sahədə sonuncu təmir işləri 1985-ci ildə aparılmışdır.^[3]

Bakı-Sumqayıt qatarının fəaliyyəti ölkə başçısının diqqət mərkəzində olmuşdur. Belə ki, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev 3 iyun 2015-ci ildə Bakıya gətirilən yeni elektrik qatarı ilə və Bakı-Sumqayıt-Bakı dairəvi dəmir yolunda həyata keçirilən yenidənqurma işləri ilə tanış olmuş,^[2] 12 sentyabr 2015-ci ildə isə Bakı sərnişin stansiyasında Bakı-Sumqayıt marşrutu ilə hərəkət edən ilk sərnişin qatarının yola salınması mərasimində iştirak edərək qatarın yola salınmasını bildirən rəmzi lenti kəsmiş və zəngi vurmuşdur.^[3]

Bu yol üzərində 10 qatarın hərəkəti nəzərdə tutulmuşdur.^[2]

Bakı-Sumqayıt marşrut xətti üzrə sərnişinlərin rahat, sürətli və təhlükəsiz daşınması üçün 2015-ci ildə İsveçrənin "Stadler Rail Group" şirkətinin "EŞ2" markalı sürətli elektrik qatarları istismara verilmişdir.^[3] Həmin şirkətin "Stadler Minsk" zavodunda istehsal olunmuş "KISS" markalı elektrik qatarlarının hər birində 4 vaqon var.^[2] İki mərtəbədən ibarət olan bu qatarların hər birinin ümumi sərnişin tutumu 919 nəfər, oturacaq yerlərinin sayı isə 396-dır.^[3] Qatarların 1 vaqonu biznes-sinfə aiddir ki, onun da 84 oturacağı var.^[3] Digər üç vaqon isə standart vaqonlardır. Əlil sərnişinlərin də qatarlardan rahat istifadə edə bilməsi üçün şərait yaradılıb.^[4]

Qatarlarda Wi-Fi vasitəsi ilə internetdən istifadə etmək üçün şərait yaradılıb.^[4]

Sumqayıtdan Bakıya və əks istiqamətə qatarların hərəkəti müxtəlif intervallarla həyata keçirilir.^[3] Belə ki, sərnişinlərin sayından asılı olaraq hərəkət cədvəlinə əlavələr və dəyişikliklər edilə bilir.^[3]

Dəmir yolu xəttində dayanacaqlar da nəzərə alınmaqla qatarların orta sürəti saatda 63 kilometrdir.^[2]

Bakı-Biləcəri-Sumqayıt xəttində elektrik qatarları əvvəllər mənzil başına 1 saat 22 dəqiqəyə çatırdısa, 2015-ci ildəki yenidənqurma işlərindən sonra bu vaxt 40 dəqiqə olmuşdur.^[2] Bakı-Zabrat-Sumqayıt xətti üzrə isə qatarlar mənzil başına çatma müddəti yenidənqurmadan sonra 1 saat 29 dəqiqədən 52 dəqiqəyə enəcək.^[2] Hazırda (mart 2020) bu müddət Bakı-Biləcəri-Sumqayıt xəttində 37 dəqiqə, Bakı-Sabunçu-Sumqayıt xəttində isə 50 dəqiqədir. [1]

Bakı-Sumqayıt qatarının hərəkət etdiyi yolun ümumi uzunluğu 84 kilometrdir.^[3] Birinci hissəyə daxil olan Bakı-Biləcəri-Sumqayıt xətti 42, ikinci hissəyə daxil olan Bakı-Zabrat-Sumqayıt xətti isə 49 kilometrdir.^[2] Marşrut üzərində birinci hissədə Bakı, Keşlə, Biləcəri, Xırdalan, Güzdək, Sumqayıt sərnişin stansiyaları, 10-cu və 6-cı blok post-ayırma məntəqələri yerləşir.^[3] Stansiya və ayırma məntəqələrinin baş yolları üzərində 106 dəst yoldəyişən qurğu quraşdırılıb.^[3]

Bakı-Sumqayıt qatarının hərəkət cədvəli qatarın fəaliyyətə başladığı gündən bəri bir neçə dəfə dəyişdirilmişdir. Hazırda cədvəl belədir:

Dairəvi dəmir yolu üzərində ümumilikdə 23 stansiya və dayanacaq planlaşdırılmışdır.^[2]

2015-ci ildə başlanmış yenidənqurma işləri ilə bağlı yolun birinci hissəsi olan Bakı-Biləcəri-Sumqayıt hissəsində 6 – Keşlə, Dərnəgül, Binəqədi, Biləcəri, Xırdalan, Güzdək,^[3] yolun ikinci hissəsi olan Bakı-Sabunçu-Sumqayıt hissəsində isə 11 – Nərimanov, Keşlə, "Koroğlu", Bakıxanov, Sabunçu, Zabrat 1, Zabrat 2, Məmmədli, Pirşağı, Görədil, Novxanı dayanacaqlarının olması nəzərdə tutulmuşdur.^[2]

Bakı sərnişin stansiyasının yenidən qurulması işləri çərçivəsində 2015-ci ildə 4 yeni platforma inşa olunub ki, onların birinin uzunluğu 310, digərlərinin uzunluğu isə 254 metrdir.^[3] Həmin il stansiyada qatarların qəbulu və yola salınması üçün nəzərdə tutulan yolların dördündə əsaslı təmir işləri görülüb, kontakt şəbəkəsi və işarəvermə avadanlıqları yenilənib.^[3]

Burada ümumi sahəsi 8 min kvadratmetr olan 17 mərtəbəli "Vağzal" mehmanxanası və sərnişinlərin gözləmə zalı var.^[3]

Sahəsi 10 min kvadratmetr olan beşmərtəbəli Sumqayıt vağzalının binası 2015-ci ildə yararsız halda olduğu üçün sökülüb və yeni binanın tikintisinə başlanılıb.^[3] 16 noyabr 2018-ci ildə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev Sumqayıta səfəri çərçivəsində Sumqayıt Dəmir Yolu Vağzalı Kompleksinin açılışında da iştirak etmişdir.^[5]

Qatara biletləri həm müvafiq sərnişin stansiyalarındakı avtomatik köşklərdən, həm də kassalardan almaq mümkündür.^[3]

Yeni qatarın ilk sərnişin bileti 12 sentyabr 2015-ci ildə xatirə olaraq dövlət başçısına təqdim edilmişdir.^[3] Həmçinin ilk üç gün ərzində sərnişinlər qatardan pulsuz istifadə etmişlər.^[4]

Azərbaycan Respublikası Tarif (qiymət) Şurasının 14 sentyabr 2015-ci ildə keçirilmiş iclasında "Azərbaycan Dəmir Yolları" QSC-nin müraciətinə baxılmış və Bakı-Sumqayıt-Bakı istiqamətində hərəkət edən elektrik qatarlarında sərnişindaşıma xidmətlərinin tarifləri təsdiq edilmişdir.^[6] Şuranın qərarı ilə Bakı Dəmir Yolu Vağzalından Sumqayıt Dəmir Yolu Vağzalınadək gediş haqqı 80 qəpik, aralıq stansiyalar üzrə isə şəhərdaxili və şəhərətrafı alternativ nəqliyyat vasitələri ilə sərnişindaşıma tarifləri və stansiyalararası məsafə nəzərə alınmaqla 20–70 qəpik arasında təsdiq edilmişdir.^[6] Həmin tariflər 2015-ci il 15 sentyabr tarixindən qüvvəyə minmişdir.^[6] 3 mart 2017-ci ildən etibarən gediş haqqı tarifləri aşağıdakı cədvəldəki kimi artırılmışdır:^[7]

Bakı-Biləcəri-Sumqayıt xətti üzrə gediş haqqı tarifləri [2]
İstiqamət	Ekonom		Biznes
	Plastik kartla	çap olunmuş biletlə	Plastik kartla	çap olunmuş biletlə
Bakı-Biləcəri (Biləcəri-Bakı)	0,40	0,50	1,60	1,70
Bakı-Xırdalan (Xırdalan-Bakı)	0,60	0,70	1,80	1,90
Biləcəri-Xırdalan (Xırdalan-Biləcəri)	0,40	0,50	1,20	1,30
Biləcəri-Sumqayıt (Sumqayıt-Biləcəri)	0,80	0,90	1,80	1,90
Xırdalan-Sumqayıt (Sumqayıt-Xırdalan)	0,60	0,70	1,60	1,70

13 avqust 2018-ci il tarixindən etibarən bu qatarlarda bilet satışı sistemi ilə yanaşı elektron plastik ödəniş kartları tətbiq edilir.^[8]

Bakı-Sabunçu-Pirşağı-Sumqayıt xətti üzrə gediş haqqı tarifləri [3]

İstiqamət	Ekonom		Biznes
	Plastik kartla	çap olunmuş biletlə	Plastik kartla	çap olunmuş biletlə
Bakı-Keşlə (Keşlə-Bakı)	0,40	0,50	1,00	1,10
Bakı-Koroğlu (Koroğlu-Bakı)	0,40	0,50	1,00	1,10
Bakı-Bakıxanov (Bakıxanov-Bakı)	0,50	0,60	1,40	1,50
Bakı-Sabunçu (Sabunçu-Bakı)	0,50	0,60	1,50	1,60
Bakı-Zabrat-1 (Zabrat-1-Bakı)	0,60	0,70	1,60	1,70
Bakı-Zabrat-2 (Zabrat-2-Bakı)	0,60	0,70	1,60	1,70
Bakı-Məmmədli (Məmmədli-Bakı)	0,70	0,80	1,70	1,80
Bakı-Pirşağı (Pirşağı-Bakı)	0,80	0,90	1,80	1,90
Bakı-Görədil (Görədil-Bakı)	0,90	1,00	1,90	2,00
Bakı-Novxanı (Novxanı-Bakı)	1,00	1,10	2,00	2,10
Bakı-Sumqayıt (Sumqayıt-Bakı)	1,00	1,10	2,00	2,10

• Azərbaycan Dəmir Yolları
• Bakı şəhərətrafı dəmir yolu

• "Azərbaycan Dəmir Yolları" Qapalı Səhmdar Cəmiyyətinin rəsmi saytı.  (az.)  (rus.)