Balaca qara balıq
Balaca qara balıq — Kitabları bir çox dillərə tərcümə olunmuş İranda şah rejiminə qarşı müxalif olan və rejimin qurbanına çevrilən azərbaycanlı yazıçı Səməd Behrənginin ən məşhur əsəridir.
| Balaca qara balıq | |
|---|---|
| azərb. Balaca qara balıq fars. ماهی سیاه کوچولو | |
 Kitabın ilk nəşr olunmuş versiyasının üz qabığı. | |
| Müəllif | Səməd Behrəngi |
| Janr | Siyasi alleqoriya |
| Orijinalın dili | Fars dili |
| Ölkə |
 İran |
| Orijinalın nəşr ili | 1967 |
| Rəssam | Fərşid Mesğali |
| Nəşr | 1967 |
Haqqında
[redaktə | mənbəni redaktə et]Yazıçı Səməd Behrəngi əsərlərində xalqımızın azadlıq, birlik arzularını əks etdirmiş, insanları zülmə, istibdada qarşı mübarizə aparmağa çağırmışdır. Siyasi alleqoriya janrında olan "Balaca qara balıq" hekayəsində müəllif öz azadlıq arzularını balaca balığın dili ilə ifadə edir. Kitab ilk dəfə 1967-ci ildə İmamverdi Samani tərəfindən Azərbaycan türkcəsinə çevrilərək şeir halında yayımlanıb.[1] Azərbaycanda isə ilk dəfə 1975-ci ildə Məmmədrza Afiyət tərəfindən tərcümə edilərək "Ədəbiyyat və incəsənət" qəzetində çap edilmişdir.[2]
Sonradan isə Fərşid Mesğalinin illustrasiyaları ilə zənginləşdirilmiş kitab 1967-ci ildə farsca çap olunmuşdur. Fərşid Mesğalinin həmin illüstrasiyaları müxtəlif illərdə mükafatlarla təltif edilmiş, o cümlədən 1974-cü ildə Hans Xristian Andersen mükafatına layiq görülmüşdür.
Səməd Behrənginin müəmmalı ölümündən sonra onun əsərləri və xüsusən də "Balaca qara balıq" əsəri daha da məşhurlaşır və mübarizənin, inqilabın rəmzinə çevrilir. Məhz buna görə də əsər Türkiyədə 12 sentyabr hərbi çevrilişi dövründə və İslam inqilabına qədərki İranda qadağan olunmuşdu. Əsər Adana Dövlət Teatrları Baş İdarəsi tərəfindən Mehmet Şekip Taşpınarın rəhbərliyi ilə 2008/2009-cu il teatr mövsümündə səhnələşdirilmişdir.[3]
Məzmunu
[redaktə | mənbəni redaktə et]
Balaca Qara Balığın dünyaya göz açdığı mühit Səməd Behrənginin yaşadığı cəmiyyətin oxşarıdır. Burada cəhalət hökm sürür. Ətrafdakı balıqlar heç nə ilə maraqlanmır, yeknəsəq həyat yaşayırlar. Onların düşüncəsinə görə həyat yalnız yeməkdən, yatmaqdan, arxda mənasız vaxt keçirməkdən ibarətdir.
Lakin gəncliyin təmsilçisi olan Balaca Qara Balıq belə həyat tərzi ilə barışmır. O, arxdan çıxmaq, böyük dünyaya qovuşmaq istəyir. Ətrafdakı mühafizəkar balıqlar isə onun bu istəyini əsla anlamır və bir ağızdan deyirlər: — Başqa dünya yoxdur! Dünya elə gördüyün bu dünyadan ibarətdir.
Balaca Qara Balıq nə anasının yalvarışlarına, nə də qonşularının tənələrinə məhəl qoymayaraq, ətalət mühitini tərk etməyə özündə cəsarət tapır. Onun bu hərəkəti digər balaca balıqları da cəsarətləndirir. Onlar Balaca Qara Balığın arxasınca deyirlər: "Sən bizi qəflət yuxusundan oyatdın".
Genişliyə, yeni dünyaya doğru gedən yolda Balaca Qara Balıq çox çətinliklərlə üzləşir. Yolda onun qarşısını müxtəlif qüvvələr kəsmək istəyir. Şaqqa balıq, balıqudan buna nümunədir. Şaqqa balıq kiçik balıqların arasına ədavət salır, onların qüvvələrini parçalayır və sonra da asanlıqla "qurt" eləyib udur. Balıqudan da balaca balıqların qənimidir. Lakin bu və ya digər xeyir qüvvələr Balaca Qara Balığa həmişə kömək olurlar. O, çətinliklərdən qurtularaq irəliyə doğru yolunu davam etdirir və nəhayət, gədib dənizə çıxır. Bu, onun arzuladığı geniş, azad dünyadır.
Yazıçı əsəri nikbin sonluqla tamamlamaqla gəncliyin yenilməz qüvvə olduğunu nəzərə çarpdırmaq istəmişdir. Gənclər təcrübəsiz olsalar da, daim axtarışdadırlar, heç bir vəchlə köhnəliklə barışmırlar. Əsərdə Balaca Qara Balığın gəlib çatdığı genişlik gəncliyin arzuladığı yeni, azad həyatın rəmzidir.[4]
Kitabdan hissələr
[redaktə | mənbəni redaktə et]
|
Yox, ana, mən belə gəzintilərdən yorulmuşam. Buradan uzaqlaşmaq və başqa yerlərdə nələr olduğunu bilmək istəyirəm. Birdən zənn edərsən ki, bunları mənə kimsə öyrədib, yox, ana, çoxdan bu fikrə düşmüşəm. Əlbəttə, ondan-bundan çox şeylər öyrənmişəm. Məsələn, bunu başa düşmüşəm ki, balıqların çoxu həyatlarını boşu-boşuna keçirdiklərindən gileylənirlər. Daim ah-nalə edir, hər şeydən şikayətlənirlər. Bilmək istəyirəm görüm, həyat elə bir qarış yerdə o yana-bu yana gedib qayıtmaqdanmı, qocalıb heç nə görməməkdənmi ibarətdir, yoxsa başqa dünya da mövcuddur! | 
|
|
|
Ölüm hər an məni yaxalaya bilər. Ancaq mən bacardığım qədər yaşamalı, ölümdən qaçmalıyam. Ancaq ölümlə qarşılaşa da bilərəm. Önəmli deyil, önəmli olan budur ki, mənim həyatım və ya ölümüm başqalarının həyatına necə təsir göstərəcəkdir. |
|
Qazandığı mükafatlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- 1968-ci ildə İtaliyanın Bolonya şəhərində keçirilən "Bolonya Uşaq Kitab Sərgisi"-ndə birinci yerə layiq görülmüşdür.
- 1968-ci ildə "Bratislava Biennialı"-nda mükafatlandırılıb.[5]
- 1969-cu ildə ən yaxşı uşaq kitabı adını alır.
- 1974-cü ildə uşaq ədəbiyyatı sahəsində verilən "Hans Xristian Andersen" mükafatına layiq görülür.
- 2015-ci ildə "Tiny Owl" çap evi tərəfindən ingilis dilinə tərcümə edilərək orijinal illustrasiyalarla yenidən çap olunan kitab "The Guardian" qazeti tərəfindən ən yaxşı uşaq nağılı adına layiq görülmüşdür.[6]
Həmçinin bax
[redaktə | mənbəni redaktə et]Xarici keçidlər
[redaktə | mənbəni redaktə et]İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ Səməd Behrəngi[ölü keçid]
- ↑ Səməd Behrəngi. . Məmmədrza Afiyət tərəfindən tərcümə olunub. "Balaca qara balıq". "Ədəbiyyat və incəsənət" qəzeti (№ 37). 13 sentyabr 1975.
- ↑ "Dünyanın ən inqilabçı balığı". 2018-08-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-09-06.
- ↑ ""Balaca Qara Balıq" hekayəsi barədə düşüncələr". 2021-04-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-09-06.
- ↑ "Рассказ "Маленькая черная рыбка" опубликован в Хорватии". 2021-04-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-09-06.
- ↑ "David Cadji Newby's top 10 quests in children's books". 2021-04-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-09-06.