Bayramlar

Bayram — milli, dini və xüsusi olaraq əhəmiyyəti olan, qeyd olunan gün və ya günlərdir.^[1] Bayramlar çox vaxt həmin bayrama xas olan xüsusi adətlər, ənənələr, bəzək əşyaları, yeməklər və fəaliyyətlərlə qeyd olunur. Bir çox bayramlar hədiyyə vermək, ziyafət təşkil etmək və ailə və dostlarla vaxt keçirməkdən ibarətdir. Ümumi bayram simvollarına Milad ağacları, Novruz səməniləri, Pasxa yumurtaları, Hellouin geyimləri və dörd iyul atəşfəşanlığı daxildir.

Müxtəlif ölkələrin və mədəniyyətlərin özünəməxsus bayramları və ənənələri var. Məsələn, Meksikada insanlar ölən yaxınlarına hörmət etmək üçün "Día de los Muertos" (Ölülər Günü) bayramını qeyd edirlər.

Türk və altay xalq inancında bayram xüsusiyyəti daşıyan fərqli müqəddəs günlər tapılar. Türklərdə İslam əvvəli ümumi qəbul görmüş iki bayram vardır.

1. Qoçaqan: Bahar gün dönümü. (Qoça və Saya)
2. Paqtıqan: Payız gün dönümü. (Paqta və Payna)

Bundan başqa Şumer ənənəsindən yaxın şərq və orta asiyaya yayılan və bu sıralamaya uyğun düşən Narduqan bayramı tapılar.

Qoçagan (Kosa) baharda edilir və Novruz bayramıdır, bahar gün dönümündedir. Qoça xan adına edilir. Paqtıqan (Paqta) isə payız gün dönümündedir və Baxtı Xan adına edilir. Yakutlar payız bayramına "Abası Isıyah", bahar bayramı ilə isə "Ayıhı Isıyah" deyərlər. Dairə şəklində edilən bu şənliklər həm yallıyı həm də qazaxlardaki "Qımız Murundux" deyilən ölənləri də ağla gətirər. Bundan başqa dəyişik mövsüm və vaxtlarda edilən mərasimlər vardır və bunlar da indiki vaxtda da bir çox bölgədə ad dəyişdirmiş olaraq davam edər. Saya bayramı Qoçaqanın (Kosa'nın) əvvəlində edildiyi üçün eyni ritüelin davamı olaraq görülə bilər. Qosa bayramı təxminən quzuların üz gündəlik olduğu dövrdə, novruzdan bir həftə əvvəl başlayır. Payna isə Paktıqandan sonra Dekabr gün dönümündedir. Yaqut təqvimində Payna adlı bir ay vardır. Bu dörd bayram dörd ayrı yaradıcı gücü işarələr. Qoça Xan, Saya Xan, Baxtı Xan, Bayanay Xan. Ayrıca kimi bölgələrdə iki bayram qeyd olunar. İslam sonrasında isə iki dənə əhəmiyyətli bayram qeyd olunmağa başlamışdır. Qurban Bayramı və Ramazan bayramı. Dünyadakı hər mədəniyyətdə xüsusi gün, mərasim, bayram, şənlik kimi tətbiqlərə mütləq rast gəlinir. Bu vəziyyət tekdüzelikten xilas olma istəyinin nəticəsidir.

• Bayram (ad)
• Azərbaycanın dövlət bayramları və xüsusi günləri