Bayterek (abidə)

Bayterek
qaz. Бәйтерек
Ölkə Qazaxıstan Qazaxıstan
Şəhər Astana
Memarı Ağmurza Rüstəmbəyov
Banisi Nursultan Nazarbayev
Tikilmə tarixi 30.08.2002
İnşası 25.10.1996—30.08.2002 illər

Bayterek (qaz. Baiterek) — Qazaxıstanın paytaxtı Astanada yerləşən abidə. Şəhərin ən əhəmiyyətli və tanınan simvoludur.

Quruluşu

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Layihənin ideya müəllifi Qazaxıstan Respublikasının Prezidenti Nursultan Nazarbayev olmuşdur. Məhz onun təşəbbüsü ilə memar Ağmurza Rüstəmbəyov layihənin icrasına başlamışdır.[1][2].

Tikinti zamanı torpaq işlərinin həcmi 8600 m³, beton - 2900 m³, metal konstruksiyalar - 1 kiloton, günbəz şüşəsi - 1555 m² təşkil etmişdir.

Layihəni bitirmək, mühəndislik və xüsusi işlər üçün 23 subpodratçı cəlb edilmişdir. Metal işlərinin və şüşələrin təxmini dəyəri təxminən 6 milyon dollardır. Obyekt 2003-cü ildə Dövlət Komissiyasının aktı ilə istismara verilib.

Abidənin hündürlüyü 105 metr, ağırlığı isə 1000 tondur. Şarın diametri 22 metrdir. Bu dünyada 22 metr diametri, 300 ton ağırlığı olan, beş dirək üzərində dayanan və günəş şüalarının təsiri ilə tez-tez rəngini dəyişən şüşədən hazırlanan yeganə şardır.

Abidənin dörd yarım metr yeraltında kafelər, akvariumlar və "Bayterek" mini qalereyasının yerləşir. Oradan da liftlə ən üst səviyyəyə çıxmaq olar. Ən üst səviyyədə içərisində bar və panoram olan şar yerləşir.

Ziyarətçilər üçün gəzinti turları qazax, rus və digər dillərdə aparılır.

2016-cı ildə ümumi dəyəri 400 milyon təngə olan tikilinin təmir edilməsinə ehtiyac olduğuna dair bir qərar qəbul edildi.

Simvolik mənası

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Abidə 1997-ci ildə paytaxtın Almatıdan Akmolaya köçürülməsinin bir simvolu olaraq inşa edilmişdir. "Bayterek"in qazax xalqının həyatında yeni bir mərhələnin simvolu kimi əhəmiyyətini, prezidentin sağ əlinin izi ilə "Ayalı alakan" (qaz. Аялы алақан - "qayğıkeş əllər") bədii kompozisiyası, 97 metr hündürlükdə yerləşmişdir ki, bu da 1997-ci il - Astananın dövlətin yeni paytaxtı elan olunduğu il və buna görə ölkə tarixində yeni bir başlanğıc nöqtəsidir.

97 metr yüksəklikdə şəhərin panoramasını seyr etmək üçün rəsədxana yerləşir. Buradan paytaxtı əlinizin içi kimi görə bilərsiniz. Ora qalxmaq üçün liftdən istifadə olunur. Burda bütün dinlərin birliyini simvolizə edən, dünyanın 17 dininin nümayəndələrinin imzaları olan taxta bir kürə var.[3].

Abidənin maraqlı fəlsəfəsi var. "Bayterek" sözünün mənası hündür qovaq ağacı deməkdir. Belə ki, "Bayterek" yeri və kompozisiya quruluşu ilə Dünya çayının dünyalar qovşağında axan əfsanələrinə görə qədim köçərilərin kosmogonik fikirlərini ifadə edir. Sahilində yer üzünü kökləri ilə tutan və tacı ilə göyə sayrışan Bayterek (qaz. Бәйтерек - "qovaq", eyni zamanda "dayaq, qoruyucu") ağacıdır. Bu ağacın kökləri sırasıyla yeraltı dünyadadır, ağacın özü, gövdəsi dünyadadır və tac göydədir.

Hər il ağacın tacında müqəddəs quş Simruq (qaz. Самрук) yumurta qoyur. Əjdaha (qaz. Айдахар) tərəfindən udulan Günəş, həyat ağacının ətəyində yaşayır, bu simvolik olaraq yay və qışın, günün və gecənin dəyişməsi yəni Xeyir və Şər arasındakı mübarizə deməkdir.

"Bayterek" gənc, möhkəm, böyüyən bir ağac deməkdir, tarixi köklərini qoruyub saxlayan, möhkəm dayağı və gələcək rifahı arzusunda olan bir dövləti simvolizə edir.[4][5]

Şəhərin mərkəzindəki Bayterek abidəsinin ətrafındakı böyük park sahələrindən müxtəlif tədbir və hadisələr üçün mütəmadi istifadə olunur. 2010-cu ildə, bələdiyyə rəhbərliyinin dəvəti ilə Berlindən gələn United Buddy Bearsin (ayıların ittifaqı) beynəlxalq sərgisi təşkil edildi. Bunun sayəsində dünyanın hər yerindən ustalar tərəfindən yaradılan 125 misilsiz sənət əsəri bir-biri ilə dinc bir qonşuluqda nümayiş olundu.

Surətləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • 27 May 2010-cu ildə Şərqi Qazaxıstan vilayətinin Öskemen şəhərində abidənin kiçik surəti quraşdırılmışdır. Onun hündürlüyü 28,5 metr, çəkisi 22 tondur.[6].
  • Ekibastuzda, şəhərin 50 illiyi parkında abidənin kiçildilmiş surəti quraşdırılmışdır.
  • Şimali Qazaxıstan vilayətində, Astana parkındakı Novoişimskoye kəndində abidənin kiçilmiş surəti quraşdırılmışdır.
  • Birinci Prezidentin bayramı münasibətilə Qazaxıstanının, sərvətinin və əzəmətinin qürurunu ifadə edən gələcək müstəqillik "Bayterek"in simvolu olaraq abidənin kiçilmiş surəti quraşdırılmışdır. Hündürlüyü 3 metrdir.
  • Karaqanda vilayətinin Karkaralinsk şəhərində abidənin mini surəti quraşdırılmışdır.
  • 2018-ci ildə, Qostanay vilayətinin Lisakovsk şəhərində, abidənin mini surəti quraşdırılmışdır. Surətin hündürlüyü 15 metrdir.
  • Karaqanda vilayətində şəhər tipli qəsəbə olan Şaxanda Mədəniyyət Evinin meydanında Bayterek abidəsinin bir surəti quraşdırılmışdır.

Şəkillər

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Astananın 10 illiyi münasibətilə buraxılmış xatirə 50 tenge üzərində abidənin təsviri
    Astananın 10 illiyi münasibətilə buraxılmış xatirə 50 tenge üzərində abidənin təsviri
  • 10000 tenge əskinas üzərində Bayterek
    10000 tenge əskinas üzərində Bayterek

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Торгын НУРСЕИТОВА. "Акмурза Рустембеков: В Алматы все объекты рассчитаны на девять баллов". 2012-09-15. 2017-10-14 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-12-12.
  2. ↑ "10 современных казахстанских архитекторов". 2013-05-17. 2017-09-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-12-12.
  3. ↑ "Байтерек". Mustvisit. İstifadə tarixi: 2016-10-21.[ölü keçid]
  4. ↑ "Байтерек, Астана-Байтерек". 2010-04-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-08.
  5. ↑ Байтерек сказка-быль Arxiv surəti 20 fevral 2013 tarixindən Wayback Machine saytında Arxivləşdirilib 2013-02-20 at the Wayback Machine
  6. ↑ "Монтаж за одну ночь (+фото) www.yk.kz". 2010-06-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-08.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]