Brahmaputra çayı

Brahmaputra çayı (sanskr. ब्रह्मपुत्र), assam. ব্ৰহ্মপুত্ৰ নদ Brôhmôputrô) — Hindistan yarımadasından axan ən böyük çay. Tibet, Hindistan və Banqladeşdən axan transsərhəd çaydır. Brahmaputra dünyada su həcminə görə 9-cu, uzunluğuna görə isə 15-ci çaydır.

Brahmaputra çayı
Sanskritcə ब्रह्मपुत्र)
Assamca ব্ৰহ্মপুত্ৰ নদ Brôhmôputrô
Ölkə
Mənsəbi Benqal körfəzi
Uzunluğu
Su sərfi 19.500 m³/s
Hövzəsinin sahəsi 651.334 km²
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Brahmaputra Tibetin Buranq əyalətində, Himalayın şimal yamacında yerləşən Kaylas dağı yaxınlığındakı Mapam-Yumtsu gölündən başlayır,[2] Himalayı keçərək böyük dərələrlə cənubi Tibet boyunca axır və Hindistanın Arunaçal-Pradeş ştatına daxil olur.[3] Bundan sonra çay, geniş Qanq deltasında Banqaladeşdə Padma adı ilə məşhur olan Qanqla birləşir. Brahmaputra və Padma birləşərək Meqhna çayını əmələ gətirir və Benqal körfəzinə tökülür.[4]

Təxminən 4,696 km (2,918 mil)[2] uzunluğunda olan Brahmaputra bölgədə suvarma və nəqliyyat üçün vacib bir çaydır. Çayın orta dərinliyi 30 metr (98 ft), maksimum dərinliyi isə 135 metr (443 ft)-dir (Sadiyada).[5] Yazda Himalaydakı qarın əriməsi nəticəsində çayda fəlakətli daşqınlar baş verir. Suyun orta axın sürəti 19.800 m³/san[3] olan çayda daşqınlar zamanı bu rəqəm təxminən 100.000 m³/san-ə yüksəlir.[6] Çay eyni zamanda dünyada bor hadisəsinin baş verdiyi nadir çaylardan biridir.

Ərazidə 8.000 m-dən yuxarı olan yeganə zirvə Kançencaqra (8.586 m) olduğundan bura Brahmaputra hövzəsindəki ən yüksək nöqtədir. Çayın yuxarı axını uzun müddət məlum olmamış və yalnız 1884–1886-cı illərdə Yarlunq Tsanqponun başçılıq etdiyi ekspedisiya tərəfindən müəyyən edilmişdir. Buna görə də çayın bu hissəsi tez-tez Tsanqpo-Brahmaputra olaraq adlandırılır.

Çayın aşağı axını isə hindular üçün müqəddəsdir. Hindistan yarımadasındakı bir çox çayın adı qadın adı olduğu halda, yeganə olaraq bu çay kişiyə istinadən belə adlandırılmışdır. Brahmaputra Sanskrit dilində "Brahmanın oğlu" deməkdir.[7]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ https://www.mapsofindia.com/maps/rivers/brahmaputra.html.
  2. ↑ 1 2 "Scientists pinpoint sources of four major international rivers". Xinhua xəbər agentliyi. 22 avqust 2011. 3 May 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 sentyabr 2015.
  3. ↑ 1 2 "Brahmaputra River". Encyclopædia Britannica. 30 yanvar 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 noyabr 2016.
  4. ↑ "Brahmaputra River Flowing Down From Himalayas Towards Bay of Bengal". 6 noyabr 2011 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 noyabr 2011.
  5. ↑ Singh, Vijay; Sharma, Nayan; Ojha, C. Shekhar P. The Brahmaputra Basin Water Resources. Dordrecht: Springer. 29 fevral 2004. səh. 120. ISBN 9789048164813. 2022-03-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-03-15.
  6. ↑ "Water Resources of Bangladesh". FAO. 6 avqust 2009 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 18 noyabr 2010.
  7. ↑ Gopal, Madan. K.S. Gautam (redaktor). India through the ages. Publication Division, Ministry of Information and Broadcasting, Government of India. 1990. səh. 80.

Həmçinin bax

[redaktə | mənbəni redaktə et]