Carac-Çuko (mağara)
Sarac-Çuko — Rusiya, Kabarda-Balkariya Respublikasının Baksan rayonunda arxeoloji abidə.
| Carac-Çuko mağarası | |
|---|---|
 Çayın əks sahilindən Sarac-Çuko mağarasının mənzərəsi | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Sahəsi | 300 m² |
| Kəşf tarixi | 2016 |
| Tipi | vulkanik |
| Yerləşməsi | |
| 43°34′13″ şm. e. 43°21′31″ ş. u. | |
| Ölkə |
 Rusiya |
| Region | |
| Rayon | |
|
|
|
Yerləşməsi
[redaktə | mənbəni redaktə et]Sarac-Çuko mağarası Fanduko çayının sol sahilində (yerli adı — Sarajuko; Kişpek çayının qolu — Baksan çayının qolu — Terek çayı hövzəsi), Rusiyanın Kabardia-Balkariya Respublikasında Nalçikdən 20 km şimal-qərbdə, Zayukovo kəndindən 4–6 km aralıda yerləşir. Sarac-Çuko mağarasının dəniz səviyyəsindən hündürlüyü 940 m-dir. Mağaranın hündürlüyü çayın indiki səviyyəsindən 30 m yüksəklikdədir. Sahəsi 300 kvadrat metrdən çoxdur.[1][2]
Tarixi
[redaktə | mənbəni redaktə et]2016-cı ildə Sankt-Peterburq arxeoloqu E. V. Doroniçeva tərəfindən Sarac-Çuko mağarası arxeoloji yer olaraq kəşf edildi.[1] Mağarada 2017-ci ildən bəri hərtərəfli araşdırmalar aparılır. Sarac-Çuko mağarasının tədqiqində Rusiyanın aparıcı elmi mərkəzlərindən olan arxeoloqlar, geomorfoloqlar, geoloqlar, geokimyacılar, fiziklər, palinoloqlar və paleontoloqlar iştirak edirlər.[3][4] Sarac-Çuko mağarasının 6B qatında mövcud olan yer, Orta paleolit dövründə Kabarda-Balkariya ərazisində məskunlaşma olduğunun ən qədim sübutudur.
Aparılan araşdırmalar
[redaktə | mənbəni redaktə et]
Sarac-Çuko mağarası, Şimali Qafqazdakı qədim zamanlarda vulkan mənşəli xammal yatağı — yeganə obsidian yatağından 4–7 km aralıda yerləşir. Orta paleolitdə Neandertallar obsidianı 200–250 km aralıda Kabarda-Balkariyadakı bulaqlardan Krasnodar diyarında (Şimali-Qərbi Qafqaz) yerləşən Mezmay mağarasına daşıyırdılar. Mərkəzi Qafqazın şimal yamacında, Kabarda-Balkariyada obsidian yataqları buraya qədim insanları cəlb edirdi və araşdırmaların göstərdiyi kimi, bu bölgə, ehtimal ki, müxtəlif mədəni ənənələrə malik Neandertalların kəsişə biləcəyi təmas zonası idi.[5][6].
Araşdırmaların nəticələri göstərir ki, mağara qədim insanlar üçün dəfələrlə yaşayış yeri olmuşdur. Mağarada məskunlaşmasının ən erkən dövrü e.ə.120–50-ci minillikləri əhatə edir. Araşdırmalar bu bölgədə yaşayan Neandertallar dövründə iqlimin müasir dövrdəkindən fərqli olduğunu və daha isti olduğunu göstərir. Mağaranın 6B qatında, qədim insanların obsidian (vulkanik şüşə) və çaxmaq daşlarından alətlər düzəldərək, ovçuluqla məşğul olduğunu göstərən yaşayış yeri var idi. Buradan çoxlu daş alətlər tapıldı, istehsal üçün xammal (obsidian və çaxmaq daşları) 7 km məsafədən gətirilirdi. Daş xammalının petroqrafik və geokimyəvi analizləri, bitmiş çaxmaq daşlarının sahədən 5–7 km aralı məsafədə yerləşən Xan-xaku-1, Stauçukua-1 və Kamenka yataqlarından Sarac-Çuko mağarasına daxil olduğunu müəyyən etməyə imkan verdi. 6B təbəqəsindəki əşyaların əksəriyyəti, sahədən 6–7 km aralıda yerləşən Zayukovskoye yatağından alınan obsidiandan hazırlanmışdır.[7] Mağaradan ilkin yaşı 120 ilə 70 min il əvvələ aid olan ocaq qalığı tapılmışdır.[8]. Sarac-Çukoda yaşamış Neandertalların alətləri istehsal texnologiyasında Şərqi və Cənubi Qafqazda və müasir İran ərazisində yaşayan Neandertalların alətlərinə bənzəyir.[9]
Həmçinin bax
[redaktə | mənbəni redaktə et]İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ 1 2 Doronicheva E.V., Golovanova L.V., Doronichev V.B., Nedomolkin A.G., Shackley M.S. The first Middle Paleolithic site exhibiting obsidian industry on the northern slopes of the Central Caucasus // Журнал "Antiquity". № 91 (359). 1—6.
- ↑ Doronicheva E.V., L.V. Golovanova, V. B. Doronichev, A.G. Nedomolkin, A.S. Korzinova, V.A. Tselmovitch, M.A. Kulkova, E.V. Odinokova, I.G. Shirobokov, V.V. Ivanov, S.A. Nesmeyanov, O.A. Voeykova, A.A. Muriy, T.F. Tregub, M.A. Volkov, M.S. Shackley, Yu.N. Spasovskiy. The first laminar Mousterian obsidian industry in the north-central Caucasus, Russia (preliminary results of a multi-disciplinary research at Saradj-Chuko Grotto) // Журнал "Archaeological Research in Asia". 2019. 82—99.
- ↑ Дороничева Е. В., Голованова Л. В., Дороничев В. Б., Недомолкин А. Г., Кулькова М. А., Шекли М. С., Мурый А. А., Несмеянов С. А., Воейкова О. А., Корзинова А. С. Грот Сарадж-Чуко — первый стратифицированный памятник среднего палеолита в Приэльбрусье (предварительные данные) // Труды V (XXI) Всероссийского археологического съезда в Барнауле–Белокурихе: сборник научных статей. 2017. 30—34.
- ↑ Дарья Шомахова. "Неандертальцы из Заюково. В Кабардино-Балкарии обнаружили древнейшую стоянку неандертальцев. И раскопки в труднодоступном гроте уже преподнесли археологам немало сюрпризов". Это Кавказ. 25 сентября 2017. 2021-01-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-20.
- ↑ "Обсидиан рассказал о социальной сети кавказцев палеолита". Индикатор. 26.11.2018.[ölü keçid]
- ↑ Doronicheva E.V., Golovanova L.V., Doronichev V.B., Shackley S.M., Nedomolkin A.G. New data about exploitation of the Zayukovo(Baksan) obsidian source in Northern Caucasus during the Paleolithic // Журнал "Journal of Archaeological Science: Reports". № 23. 2019. 157—165.
- ↑ Аннотация результатов, полученных в 2018 году
- ↑ "Между кавказскими неандертальцами существовали социальные контакты". 2019-04-20 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-20.
- ↑ "Между кавказскими неандертальцами существовали социальные контакты". 2019-04-20 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-20.