Codex Seraphinianus

İlk dəfə 1981-ci ildə nəşr olunan Codex Seraphinianus (azərb. Kodeks Serafini‎), İtalyan rəssam, memar və dizayneri Luiqi Serafini tərəfindən 1976–1978-ci illər arasında hazırlanan xəyali bir dünyanın illüstrasiyalı, 2 cildlik ensiklopediyası.[1] Təxminən 360 səhifədən ibarət olan əsər, rəssamın özü tərəfindən şifrələnmiş bir dildə yazılmışdır.[2]

Codex Seraphinianus
it. Codex Seraphinianus
Müəllif Luici Serafini
Orijinalın dili bilinmir
Ölkə
Orijinalın nəşr ili 1981
Səhifə 367
ISBN 88-216-0026-2
ISBN 88-216-0027-0
ISBN 88-216-2027-1

İlk dəfə İtaliyada nəşr olunan kitab, digər ölkələrdə də nəşr olunmuşdur. Kitabın fərqli tərəfi isə tamamilə qarışıq və şifrəli yazı sistemi ilə yazılmasıdır. Kitabda həmçinin olduqca qeyri-adi və qəribə illüziya və karikaturalara da yer verilib.[2]

Təsviri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Bu əlyazma ilə olan ensiklopedik kitabda əl ilə çəkilən və quru boya ilə rənglənmiş flora, fauna, anatomiya, moda və qidaya aid bir çox qəribə və qeyri-adi təsvirləri yer alıb.[3] Kitab, hələ məlum olmayan dildə yazılmış Voyniç əlyazması,[4] Xorxe Luis Borxesin "Tlön, Uqbar, Orbis Tertius" hekayəsi,[5] Maurits Korneles Eşer və İeronim Bosxun hekayəsi ilə müqayisə olunur.[2][3]

Şəkillər daha çox real dünyada mövcud olan şeylərin sürreal parodiyaları kimi qəbul edilir.[3][6][7] Bu şəkillərə qanayan meyvə, təxminən stul kimi böyüməyə başlayan və sonra çevrilən çevrilən bitki, cütləşdikdən sonra timsaha çevrilən cütlük kimi nümunələr verilə bilər. Həmçinin qəribə, zahirən mənasız, əksərən incə görünüşlü, kiçik liflərdən ibarət texniki qurğular təsvir edilir. Xəritə və ya insan üzü kimi asanlıqla tanınan illüstrasiyalarda var.[2] Digər tərəfdən, xüsusilə "fizika" bölməsindəki bir çox şəkil demək olar ki, tamamilə mücərrəddir. Demək olar ki, bütün fiqurlar parlaq rənglidir və zəngin detallara sahibdir.

Uzun sürən araşdırmalar nəticəsində əldə olunanlardan belə fikrə gəlmək olur ki, kitabın adı müəllifin adının təhrif olunmuş formasıdır. Baxmayaraq ki, Luiqi Serafini kitabın elmi əsaslara dayanaraq yazıldığını bildirsə də, elm adamları bu kitabı araşdırarkən heç bir əllə tutulacaq nəticə əldə etməmişlər.

Yazı sistemi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Kitabın yazı sistemi, ehtimal ki, ixtira edilmiş yazı sistemidir, amma adi Qərb yazı sistemlərinə (sətrin soldan sağa, böyük və kiçik hərflərdən istifadə olunduğu, bəzilərinin ikili rəqəmlərdən ibarət olduğu əlifba) görə modelləşdirilmişdir. Bəzi hərflər yalnız sözlərin əvvəlində və ya sonunda görünür, bu da kitabın yazı sisteminin Sami yazı sistemləri ilə olan ortaq xüsusiyyətlərindəndir. Əlifbanın əyri xəttli hərfləri sapa, ipə oxşayıb, düyünlər nümayiş etdirlir və bir qədər Sinhal əlifbasının hərflərini xatırladır.[8]

Kitabın dili illərdir dilçilərə kitabın dilini hərtərəfli təhlil etməsinə imkan vermir. Bununla birlikdə, səhifələrin nömrələnməsində istifadə olunan say sistemi Allan K. Veksler və bolqar dilçi İvan Derzhanski tərəfindən pozulmuşdur.[4][9][10] Bu sistem 21-lik say sisteminin bir versiyasıdır.[11]

11 may 2009-cu ildə Oksford Universiteti Kitabxanaçılar dərnəyində etdiyi çıxışında, Kodeksin sətirləri arasında gizli bir məna olmadığını söyləyən Serafini, əlifbanın oxuculara çatdırmaq istədiyinin, uşaqların hələ başa düşə bilmədikləri kitablara baxarkən hiss etdiklərinə uyğun olduğunu ifadə etdi. Amma yenə də bu əlifba böyüklər üçün də məna kəsb edib.

Məzmunu

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Kitab 2 hissəyə ayrılmış 11 fəsildən ibarətdir. Birinci hissə flora, fauna və fizikaya yer verməklə canlı aləmin (təbii aləmin) tərifi barədə təəssürat yaradır. İkinci hissə, humanitar elmlər və geyim, tarix, yemək və memarlıq kimi insan həyatının müxtəlif tərəflərindən bəhs edir. Hər bir fəsildə ümumi ensiklopedik mövzuya toxunulur və bu fəslin mövzuları belədir:

  1. Birinci hissə bir çox flora növünü təsvir edir: qəribə çiçəklər, ağacların kökü və köçü və s.
  2. İkinci hissədə, at, hipopotam, kərgədan, quş və bu kimi sürreal dəyişikliklərdən ibarət bir çox heyvan təsvir edilmiş və bu dünyanın faunasına bölünmüşdür.
  3. Üçüncü fəsildə qəribə iki ayaqlı məxluqların ayrı bir səltənətindən bəhs olunur.
  4. Dördüncü fəsildə fizika və kimya ilə bağlı, ən mücərrəd və müəmmalı mövzulardan bəhs olunur.
  5. Beşinci fəsil qəribə maşınlar və alətlər haqqındadır.
  6. Altıncı fəsildə ümumi humanitar elmlər araşdırılır: biologiya, cinsiyyət, müxtəlif yerli xalqlar və hətta insan bədəninə birbaşa yerləşdirilmiş bitki həyatı və alətlər (qələm və açar kimi) nümunə kimi göstərilir.
  7. Yeddinci fəsil tarixlə bağlıdır. Bu hissənin əhəmiyyəti aydın deyil, doğuşa və ölümə vaxt ayıran insanlar (bəziləri qeyri-müəyyən insanlar) göstərilir. Həm də tarixi (və bəlkə də dini) əhəmiyyətli bir çox səhnəni təsvir edir. Dəfn və dəfn adətləri nümunələri də daxil edilmişdir.
  8. Səkkizinci fəsildə Kodeksin xarici orfoqrafiya sisteminin tarixi təsvir edilmişdir.
  9. Doqquzuncu fəsil qida, qida praktikası və geyim haqqındadır.
  10. Onuncu fəsildə qəribə oyunlar (oyun kartları və stolüstü oyunlar daxil olmaqla) və atletik idman növləri təsvir olunur.
  11. On birinci fəsil tamamilə memarlığa həsr edilmişdir.

Son hissədən sonra cədvəl və ya indeks vardır ki, bunun da ardınca son sözə bənzər hissə gəlir, ancaq bu hissə yazılmışdır.[2]

Altıncı hissədəki iki lövhədə fransız dilində bir neçə sətir var. Bu sətirlər Marsel Prustun İtirilmiş zamanın axtarışında (fr. À la recherche du temps perdu) romanındandır. "A la recherche du temps perdu: Albertine disparue". Şəklin aşağısında yazılmış sözlər eyni kitabdandır.

Nəşrləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Codex Seraphinianus nəşrlərindən birinin üz qabığı

Orijinal nəşri iki cilddə çap edilmişdir:

  • Luigi Serafini, Codex Seraphinianus, Milano: Franco Maria Ricci [I segni dell'uomo, 27–28], 1981, 127+127 pp., 108+128 plates, ISBN 88-216-0026-2 + ISBN 88-216-0027-0.

İki il sonra ABŞ, Almaniya və Hollandiyada bir cildlik nəşri çıxdı:

  •  1. Amerika nəşri, Nyu-York: Abbeville Press, 1983, 370 s., ISBN 0-89659-428-9;
  • Münhen: Prestel, 1983, 370 s., ISBN 3-7913-0651-0;
  • Amsterdam: Milenhof/Landşof, 1983, ISBN 90-290-8402-2.

Franko Mariya Ricci, 1993-cü ildə bir cildlik nəşrini nəşr etmədən əvvəl, 1980-ci illərin nəşrləri bir neçə ildir çapdan çıxmışdı:

  • Fransız nəşri, İtalo Kalvinonun ön sözü ilə, tərcüməsi İv Hersant ve Cenevi Lambert, Milan: Franco Maria Ricci [Les signes de l'homme, 18], 1993, 392 s., ISBN 88-216-2027-1;
  • İspan konsolid nəşri, İtalo Kalvinonun ön sözü ilə, C. Alonso, Milan tərəfindən tərcümə edilmişdir: Franco Maria Ricci [Los signos del hombre, 15], 1993, 392 s., ISBN 88-216-6027-3.

2006-cı ildə Rizzoli, İtaliyada genişlənmiş, lakin daha ucuz nəşrini buraxdı. Bu nəşrdə müəllifin əlavə illüstrasiyaları və ön sözləri var:

  • Milan: Rizzoli, 2006, 384 s., ISBN 88-17-01389-7;
  • Milan: Rizzoli, 2008, 384 s.

2013-cü ildə Rizzoli, ikinci nəşr olaraq imzalanmış və nömrələnmiş "lüks" buraxılışla yenidən işlənmiş məhdud sayda buraxıldı. İtalyan və 300 ingilis dilində 300 nüsxə çap edilmişdir:

  • Milan: Rizzoli, 2013, 396 s., ISBN 0-8478-4213-4

2017 Kodeks Serafini divar təqvimi 2016-cı ildə Universe Publishing tərəfindən nəşr edilmişdir.

  • Universe Publishing, 2016, 24 s., ISBN 978-0789332158

Şərhlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Asimovun Elmi Fantastik əsərindən Berd Sirlz (aprel 1984): "Fakt maskası ilə qəribə ədəbi mövqe tutan bu kitab, sürrealizm və fantaziya arasındakı narahatlıq sərhədindədir.[6]

Duqlas R. Hofstadter Metamagik mövzular: zehin və nümunənin özünü araşdırmaqda illüstrasiyaların çoxunu "qrotesk və narahat" və digərlərini "son dərəcə gözəl və görmə qabiliyyətli" hesab edirdi. Kitabın "entropiya, xaos və anlaşılmazlığı (bəzi insanlar üçün) tərənnüm edəcəyini" söylədi.[12]

Amerikalı jurnalist Cim Dauyer, bu əsəri məlumat çağının erkən bir tənqidi hesab etdi.[7]

Ensiklopediyaya bəlli bir dövrün bilikləri düzəltməyə meyilli bir janr kimi baxılırsa, Serafininin "fantaziya ensiklopediyası" nda ("fantaencyclopedia") bu mövzuda çox şey yoxdur. Italo Kalvinoya görə, skelet "dəyişkən şəkillərlə dolu bu dünyada eyni şəkildə davam edən gerçəkliyin yeganə nüvəsidir". Bu istehzalı və hərtərəfli dəyişkənlik üçün Codex Seraphinianus, zehni sahə ilə əlaqə quran və "yarım formalı ziddiyyətli dünyanın kataloqu" yaratmağa çalışın.[13]

Həmçinin bax

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Kodeks Mendoza, müstəmləkə dövründən Aztek kodeksi, İspaniya kralı üçün Azronun Aztek həyatının ensiklopediyası olaraq düşünülmüşdür.
  • XV əsrin əvvəllərinə aid bilinməyən yazı sistemindən istifadə edərək əlyazma şəkilli Voyniç əlyazması.
  • Çinli rəssam Xu Binqin oxşar kitabı olan A Book from the Sky (Göydən gələn kitab) əllə oyulmuş bloklardan basılan yeni və mənasız Çin simvollarından ibarətdir.
  • Bənzər mücərrəd şəkillərdən hazırlanmış fransız filmi olan Fantastik Planet
  • Duqal Dikson tərəfindən yazılan İnsandan sonra: Gələcəyin Zoologiyası — müvafiq olaraq spekulyativ gələcək zoologiya və antropologiyanı göstərən kitablardır.

Riçard Devis. "Codex Seraphinianus — The World's Weirdest Book" Arxivləşdirilib 2017-12-11 at the Wayback Machine. AbeBooks. http://www.abebooks.com/books/RareBooks/serafini-fantasy-art-weird/Codex-Seraphinianus.shtmlArxivləşdirilib 2017-12-11 at the Wayback Machine.

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Corrias, Pino. "L'enciclopedia dell'altro mondo" (PDF). La Repubblica. February 5, 2006. səh. 39. July 9, 2017 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: February 5, 2021.
  2. ↑ 1 2 3 4 5 Peter Schwenger. Museal // The Tears of Things: Melancholy and Physical Objects. University of Minnesota Press. 2006. 119–124. ISBN 0-8166-4631-7.
  3. ↑ 1 2 3 Tim Conley; Stephen Cain. Codex Seraphinianus // Encyclopedia of Fictional and Fantastic Languages. Greenwood Publishing Group. 2006. 30–31. ISBN 0-313-33188-X.
  4. ↑ 1 2 Berloquin, Pierre. Chapter 10: The Cipher Gallery // Hidden Codes & Grand Designs: Secret Languages from Ancient Times to Modern Day. Sterling Publishing. 2008. 300–302. ISBN 978-1-4027-2833-4.
  5. ↑ Antoinette LaFarge. "Codex Seraphinianus". University of California, Irvine. 2011-11-20 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-01-29.
  6. ↑ 1 2 Baird Searles (April 1984). Asimov's Science Fiction.
  7. ↑ 1 2 Jim Dwyer. Where The Wild Books Are: A Field Guide to Ecofiction. University of Nevada Press. 2010. səh. 91. ISBN 978-0-87417-811-1.
  8. ↑ Christian Bök. Codex Seraphinianus // Michael Ondaatje (redaktor). Lost Classics. Bloomsbury Publishing. 2003. ISBN 0-7475-6175-3.
  9. ↑ "rec.arts.books: Codex Seraphinianus". 2011-01-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-07-20.
  10. ↑ Ivan A. Derzhanski. "Codex Seraphinianus: Some Observations". Math.bas.bg. 2004-09-29. 2020-01-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-07-20.
  11. ↑ Jeff Stanley. "To Read Images Not Words: Computer-Aided Analysis of the Handwriting in the Codex Seraphinianus (MSc dissertation)" (PDF). North Carolina State University at Raleigh. 2010. 8–9. 5 July 2016 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 9 April 2012.
  12. ↑ Douglas R. Hofstadter. Metamagical Themas. Basic Books. 1985. səh. 229.
  13. ↑ Alessandro Paolo Lombardo, Sul Codex Seraphinianus di Luigi Serafini. Che ora diventa un film Arxivləşdirilib 2016-08-09 at the Wayback Machine, Artribune.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]