Dərələyəz silsiləsi
Dərələyəz silsiləsi – Azərbaycan Respublikasının Naxçıvan Muxtar Respublikası ərazisindədir. Ermənistan ilə Naxçıvan sərhədi boyu qərb, şimal-qərbdən şərq istiqamətində uzanır. Arpaçay ilə Naxçıvançay arasında yerləşir. Bu silsilə Gəlinqaya (2800 m-ə yaxın) dağının qərb hissəsindən başlayaraq, Biçənək aşırımına qədər uzanır. Zəngəzur silsiləsilə birləşir. Uzunluğu 70 km, ən hündür zirvəsi Küküdağdır (3120 m).
| Dərələyəz silsiləsi | |
|---|---|
 Dərələyəz silsiləsi. Şahbuz rayonu | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Mütləq hündürlüyü | 3120 m |
| Uzunluğu | 70 km |
| Hündür nöqtəsi | Küküdağ |
| Yaranma dövrü | Palezoy, Mezozoy |
| Süxurları | əhəngdaşı, qumdaşı, kvarsit, şist |
| Yerləşməsi | |
| 39°35′ şm. e. 45°25′ ş. u.HGYO | |
| Ölkə |
 Azərbaycan |
| Yerləşməsi | Naxçıvan |
|
|
|
Geoloji quruluşu
[redaktə | mənbəni redaktə et]Silsilənin qərb hissəsi Paleozoy və Mezozoyun çökmə süxurlarından (əhəngdaşı, qumdaşı, kvarsit, şist və s.) ibarətdir. Daha çox üst təbaşir və trias sistemi fasiyaları üstünlük təşkil edir. Şərq hissəsi Paleogenin çökmə vulkanogen süxurlarından və Neogen lavalarından ibarətdir.
Coğrafiyası
[redaktə | mənbəni redaktə et]
Silsilənin qərbində Gəlinqaya dağından cənuba doğru uzanan tirənin üzərində Qaraqurt (2500 m) zirvəsi ucalır. Hər iki dağın cənub-qərb yamacı Qarabağlar-Tənənəm maili düzənliyinə dik enir. Gəlinqaya dağı ilə Küküdağı arasında silsilənin yüksəkliyi 2500 m-ə qədərdir. Bu hissə Arpaçay ilə Cəhriçay arasında suayrıcı yaradır. Burada ən hündür zirvə Keşəltəpə dağıdır (2740 m). Silsilənin muxtar respublika ərazisinə daxil olan hissəsi mürəkkəb oroqrafik quruluşa malikdir. Bu mürəkkəblik relyefdə, xüsusilə Keçəltəpə dağından cənubda daha aydın nəzərə çarpır. Silsilədən Qaranquş, Cəhri, Qaraultəpə, Rəmlər və Buzqov qolları ayrılır. Dərələyəz silsiləsinin Cəhri çayından şimaldakı əsas hissəsi şərqə və cənub – qərbə doğru uzanır. Burada mütləq yüksəklik 2900–3110 m-dir (Sipər dağı – 3117 m, Keçəldağ – 3118 m, Küküdağ 3120 m). Silsilənin suayırıcısı bəzən ensiz, bəzən də geniş və hamardır. Dərələyəz silsiləsinin şimal – şərq qurtaracağı hündürlüyü 3087 m olan adsız zirvənin yaxınlığında Zəngəzur silsiləsi ilə birləşir. Cəhriçayından (Naxçıvançayın sağ qolu) qərdəki hissəsi qövs şəklində Araz çayına tərəf alçalır. Kükü dağı ilə Biçənək aşırımı arasında qalan bu hissə şimala doğru meyl etmişdir. Silsilə çox yerdə şaxələnmiş və çay dərələri ilə kəsilmişdir. Silsilənin şimal hissəsi Arpaçayın sol, cənubu isə Naxçıvançayın sağ qolları ilə parçalanmışdır. Әsasən, dağçöl və dağçəmən landşaftı inkişaf etmişdir. Yay otlaqları var.
Mənbə
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Azərbaycan Milli Ensiklopediyası (25 cilddə). 6-cı cild: Çin – Dərk. Bakı: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi. 2015. səh. 586. ISBN 978-9952-441-11-6.
- B.A.Budaqov. "Azərbaycan təbiyyəti". Bakı. 1988. s.17