Dmitri Şepilov

Dmitri Şepilov (rus. Дми́трий Трофи́мович Шепи́лов, Dmitrij Trofimovič Šepilov; 5 noyabr 1905[1], Aşqabad, Rusiya imperiyası – 18 avqust 1995[1], Moskva) — Xarici İşlər Naziri vəzifəsində çalışmış sovet iqtisadçısı, hüquqşünas və siyasətçi. O, 1957-ci ildə Nikita Xruşşovu hakimiyyətdən devirmək üçün uğursuz plana qoşuldu və pislənərək hakimiyyətdən uzaqlaşdırıldı.

Dmitri Şepilov
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi 5 noyabr 1905(1905-11-05)[1]
Doğum yeri
Vəfat tarixi 18 avqust 1995(1995-08-18)[1] (89 yaşında)
Vəfat yeri
Dəfn yeri
Partiya
Təhsili
Fəaliyyəti siyasətçi, iqtisadçı, hərbi qulluqçu, diplomat
Hərbi xidmət
Mənsubiyyəti Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqı
Döyüşlər
Rütbəsi general-mayor (1945)
Elmi fəaliyyəti
Elmi dərəcəsi
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Erkən karyera

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Dmitri Şepilov Rusiya İmperiyasının Transxəzər vilayətinin Aşxabad şəhərində (Türkmənistanın indiki paytaxtı) rus millətindən olan fəhlə ailəsində anadan olmuşdur..[2] 1926-cı ildə Moskva Dövlət Universitetinin Hüquq fakültəsini bitirib, Yakutska işə göndərilib, orada Yakutiya prokurorunun müavini və prokuror vəzifəsini icra edib. 1928-1929-cu illərdə Şepilov Smolenskdə vilayət prokurorunun köməkçisi işləyib. 1931-1933-cü illərdə Şepilov Qırmızı Professorlar İnstitutunda təhsil almışdır.[3] Moskvada eyni vaxtda "Aqrar cəbhədə" jurnalının "məsul katibi" işləyərkən. 1933-cü ildə məktəbi bitirdikdən sonra Şepilov sovxozun siyasi şöbəsinin müdiri təyin edildi. 1935-ci ildə Sovet İttifaqı Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin kənd təsərrüfatı elmləri sektoru müdirinin müavini təyin edilmişdir.

1937-ci ildə Şepilov elmlər doktoru oldu və Sovet Elmlər Akademiyasının İqtisadiyyat İnstitutunun elmi katibi oldu. O, 1937-1941-ci illərdə Moskva kolleclərində də iqtisadiyyatdan dərs deyib.

Barbarossa əməliyyatı başlayandan qısa müddət sonra Şepilov 1941-ci ilin iyulunda Sovet Xalq Milislərinə (Narodnoe Opolçeniyə) qoşuldu və 1941-1942-ci illərdə Moskva döyüşü zamanı onun Moskva komponentinin siyasi komissarı olub. 1942-1943-cü illərdə 23-cü Qvardiyanın siyasi komissarı olub.

Müharibədən sonrakı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

1946-cı ilin fevralında Şepilov Sovet Ordusu Baş Siyasi İdarəsinin Təbliğat və Təbliğat idarəsinin rəis müavini təyin edilir. 2 avqust 1946-cı ildə Kommunist Partiyasının əsas gündəlik Pravda qəzetinin təbliğat şöbəsinin müdiri oldu. 1947-ci ilin ortalarında Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin Təbliğat və Təbliğat şöbəsinin müdiri Georgi Aleksandrov və onun müavinləri kifayət qədər ayıq-sayıq olmadıqlarına görə ictimai qınağa məruz qaldılar və tutduqları vəzifələrdən uzaqlaşdırıldılar. Şepilov 1947-ci il sentyabrın 18-də İdarənin rəis müavini təyin edildi. Yeni şöbə müdiri Mixail Suslovun başqa vəzifələri olduğundan, Şepilov idarənin gündəlik fəaliyyətinə demək olar ki, tam nəzarət edirdi. Moskvada olarkən Şepilov - eydetik yaddaşı, erudisiyası və cilalanmış davranışı ilə məşhurdur (söhbətə görə, o, Çaykovskinin "Maça kraliçası" operasını yaddaşdan oxuya bilirdi)[4]kommunist ideologiyası üzrə ekspert və İosif Stalinin kommunist ideologiyasının rəhbəri Andrey Jdanovun himayədarı oldu.[5] Onun ilk işlərindən biri Sovet İttifaqının yaşayan iki ən böyük bəstəkarı Dmitri Şostakoviç və Sergey Prokofyevi intizamda saxlamaqda Jdanova kömək etmək idi. O, Şostakoviçin Səkkizinci və Doqquzuncu Simfoniyalarını və Prokofyevin “Müharibə və Sülh” operasını sovet musiqisindəki səhvlərin ən pis nümunələri kimi seçdi.

1947-ci il dekabrın 1-də Andrey Jdanovun oğlu Yuri Jdanovun Təbliğat Şöbəsinin Elm sektoruna rəhbər təyin edilməsi Şepilovu öz himayədarının oğluna nəzarət etmək kimi incə mövqeyə qoydu. Yuri Jdanovun İosif Stalinin qızı Svetlana ilə yeni ailə qurması və o zaman Stalinin ən yaxın müşaviri olan Andrey Jdanovun sovet rəhbərliyində çoxlu düşmənlərinin olması vəziyyəti daha da incələşdirirdi. 1948-ci ilin aprelində Şepilov Yuri Jdanovun sovet bioloqu və Stalinin sevimlisi Trofim Lısenkonu tənqid edən çıxışını bəyəndikdə, bir tərəfdən Andrey Jdanovla onun bu epizoddan Jdanovu gözdən salmaq üçün istifadə edən rəqibləri arasında gərgin siyasi mübarizə başladı.[6]

1948-ci il iyulun 1-də Jdanovun əsas rəqibi Georgi Malenkov Kommunist Partiyası Katibliyində vəzifə tutdu, Jdanov iki aylıq məzuniyyətə göndərildi və orada öldü. Şepilov isə nəinki yuxarıdakı bu dəyişikliyə tab gətirdi, hətta vəzifəsini yaxşılaşdırdı və 1948-ci il iyulun 10-da Təbliğat və Təbliğat şöbəsinin növbəti müdiri təyin edildi. Siyasi Büro üzvü Nikolay Voznesenskinin vəzifədən çıxarılması və sonradan edam edilməsi. Lakin 1949-cu il iyulun 14-də o, hələ Voznesenskinin hakimiyyətdə olduğu vaxtlarda partiyanın əsas nəzəri jurnalı olan “Bolşevik”ə Voznesenskinin iqtisadiyyata dair kitabını nəşr etməyə icazə verdiyinə görə Mərkəzi Komitə tərəfindən qınandı.[7] 1952-ci ildə Stalin Şepilova Stalinin bu yaxınlarda nəşr olunmuş “SSRİ-də sosializmin iqtisadi problemləri” traktatı əsasında yeni sovet iqtisadiyyatı dərsliyinin yazılmasını tapşırıb.[8]1952-ci il noyabrın 18-də Kommunist Partiyasının 19-cu qurultayından sonra Şepilov “Pravda”nın baş redaktoru təyin edildi.[9]



İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 3 4 The Fine Art Archive.
  2. ↑ "VIVOS VOCO: Шепилов Дмитрий Трофимович". 2007-03-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-05-08.
  3. ↑ William Taubman. Khrushchev: The Man and His Era, New York, W. W. Norton and Co., 2003, ISBN 0-393-05144-7 p.314.
  4. ↑ McSmith, Andy. Fear and the Muse Kept Watch. New York: New Press. 2015. səh. 264. ISBN 978-1-62097-079-9.
  5. ↑ Transcripts of frank conversations between Zhdanov and Shepilov in Jonathan Brent and Vladimir Naumov. Stalin's Last Crime: The Plot Against the Jewish Doctors, 1948–1953, Harper Collins Publishers, 2003, ISBN 0-06-093310-0 p.79.
  6. ↑ See Alexei Kojevnikov. "Games of Stalinist Democracy: ideological discussions in the Soviet sciences 1947–1952" in Stalinism: New Directions, ed. Sheila Fitzpatrick, London, Routledge, ISBN 0-415-15234-8 p.158-159
  7. ↑ Current Digest of the Soviet Press, Volume 4, No. 50, 24 January 1953, p. 15.
  8. ↑ I primknuvshii k nim Shepilov: pravda o cheloveke uchyonom, voine, politike, eds. Tamara Tochanova and Mikhail Lozhnikov, Moscow, 1998, pp. 127–28, 180–82, 281–82
  9. ↑ See Yoram Gorlizki, Oleg V Khlevniuk. Cold Peace: Stalin and the Soviet Ruling Circle, 1945–1953, Oxford University Press, 2004, ISBN 0-19-516581-0 p.215