Faizlər razılaşması

Razılaşmanın surəti[1]

Faizlər razılaşması — dördüncü Moskva konfransı zamanı əldə olunan, İkinci dünya müharibəsindən sonra cənub-şərqi Avropa regionunun hansı nüfuz dairələrinə bölünəcəyini müəyyən edən Çörçill-Stalin razılaşmasıdır. Bu razılaşma ictimaiyyətə Çörçill tərəfindən açıqlanmışdı. Ruzvelti konfransda təmsil edən ABŞ səfiri Averel Herriman bu xüsusi müzakirələrdən kənarda saxlanılmışdı.[2][3]

Razılaşma

[redaktə | mənbəni redaktə et]

1944-cü il oktyabrın 9-da Moskva konfransında görüşən Çörçill və Stalin Avropanın nüfuz dairələrinə bölünməsini müzakirə edirlər. Burada Vinston Çörçill təklif edir ki, Rumıniyanın 90%-i və Bolqarıstanın 75%-i SSRİ-yə, Yunanıstanın 90%-i Böyük Britaniyaya verilsin, Yuqoslaviya ilə Macarıstan isə yarı-yarıya bölüşdürülsün. Təklif Stalinə tərcümə olunarkən, Çörçill bir kağıza bölüşdürmə faizlərini qeyd edir və kağızı Stalinə ötürür.[2][4][5][6][7] Təklif tərcümə olunduqdan sonra Çörçill:

"Milyonların taleyini müəyyən edəcək olan bu cür məsələləri belə ayaqüstü həll etməyimiz gələcəkdə mənfi qarşılana bilər, kağızı yandıraq" — deyir, lakin Stalin "Yox, səndə qalsın" — deyə cavab verir.

Çörçill bu sənədi naughty document-yaramaz sənəd adlandırırdı.[5]

İki ölkənin xarici işlər nazirləri 10, 11 oktyabr tarixlərində bölüşdürmə barəsində qərara gəlirlər. Sonda Sovet İttifaqının Bolqarıstan və Macarıstandakı payı 80% olaraq dəyişdirilir, digər faizlərə toxunulmur.

Stalin razılaşmaya uyğun olaraq, vətəndaş müharibəsi edən yunan kommunistlərinə kömək etmir. ABŞ və Böyük Britaniyadan yardım alan yunan hökuməti vətəndaş müharibəsindən qalib çıxır.[8]

Hələ 1944-cü ildə bağlanacaq olan bu müqavilənin ilkin layihəsi, 1943-cü ildə ispan diktator Fransisko Frankonun gizli birliyinin əlinə keçəndə ortaya çıxmışdı. Bu hadisəni İspaniyanın xarici işlər naziri General Cordana 1943-cü il Barselonadakı məşhur nitqi zamanı açıqlamışdı.[9]

Ölkələr Sovet İttifaqı Böyük Britaniya
Bolqarıstan Bolqarıstan 75% 25%
Yunanıstan Yunanıstan 10% 90%
Macarıstan Macarıstan 50% 50%
Rumıniya Rumıniya 90% 10%
Yuqoslaviya Yuqoslaviya 50% 50%

Həmçinin bax

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ The document is contained in Britain's Public Record Office, PREM 3/66/7 (169) Arxivləşdirilib 2021-03-23 at the Wayback Machine.
  2. ↑ 1 2 Ryan, 1987. səh. 137.
  3. ↑ Holmes, Leslie. Communism: A Very Short Introduction. Oxford University Press Inc. 2009. səh. 25. ISBN 978-0-19-955154-5.
  4. ↑ Resis, 1978.
  5. ↑ 1 2 Rasor, Eugene L. Winston S. Churchill, 1874–1965: A Comprehensive Historiography and Annotated Bibliography. səh. 269. 2022-06-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-12-02.
  6. ↑ Rose, Norman. Churchill: The Unruly Giant. səh. 383. 2022-06-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-12-02.
  7. ↑ Cassimatis, Louis P. American Influence in Greece, 1917–1929. səh. 240. 2022-06-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-12-02.
  8. ↑ Bell, P. M. H. The World Since 1945: An International History. 2001. ISBN 0-340-66235-2.
  9. ↑ This letter—that Stalin no doubt intentionally put into circulation—fell into the hands of general Franco and was used by his Foreign Minister, general Jordana, in the famous speech he gave in April 1943 in Barcelona. It was a desperate cry against Roosevelt's concessions to Bolshevism… in, Nicolas Baciu: L'Europe de l'Est trahie et vendue: les erreurs tragiques de Churchill et Roosevelt: les documents secrets accusent, Pensée universelle, 1984, p. 49].