Fakt Yoxla

Fakt Yoxla — Azərbaycanda faktların yoxlanılması üzrə ixtisaslaşmış[1] müstəqil[2][3] qeyri-hökumət və qeyri-kommersiya[4] təşkilatı. "Fakt Yoxla" Demokratik Təşəbbüslər İnstitutu (IDI) tərəfindən həyata keçirilən təşəbbüsdür. Təşkilatın məqsədi siyasi xəbərləri və məlumatları qərəzsiz çatdırmaqla Azərbaycan cəmiyyətinin manipulyasiyasının qarşısını almaqdır. Məzmunu Azərbaycan və ingilis dillərindədir.[5]

Fakt Yoxla
Loqonun şəkli
Təşkilatın rəsmi loqosu.
Növü qeyri-hökumət təşkilatı, qeyri-kommersiya təşkilatı[d]
Fəaliyyəti fakt yoxlama
Yaranma tarixi 2019
Qeydiyyat tarixi 28 may 2021 (2021-05-28)
Rəsmi dili
Mərkəzi
Fəaliyyət göstərdiyi yer Azərbaycan Respublikası
Qurucusu
  • Demokratik Təşəbbüslər İnstitutu[d]
faktyoxla.info

Tarixi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

"Fakt Yoxla" 2019-cu ildə Demokratik Təşəbbüslər İnstitutu tərəfindən yaradılmışdır. 28 may 2021-ci il tarixində 406331063 identifikasiya kodu ilə Gürcüstanda müstəqil qeyri-hökumət təşkilatı olaraq qeydə alınmışdır.[6] Bunda məqsəd Azərbaycanda məhdudiyyətlərin qarşısını almaq idi. Hər halda, təşkilatın onun baş ofisi Bakıda yerləşir.[7] Jurnalist[8] Leyla Mustafayeva "Fakt Yoxla"nın baş redaktorudur.[9] Buna qədər o Baş Mütəşəkkil Cinayətkarlıqla Mübarizə Layihəsinin (OCCRP) Cənubi Qafqaz ofisi, "Yeni Müsavat" qəzeti, "Meydan TV", Müharibə və Sülh İcmalları İnstitutu ilə əməkdaşlıq etmişdir.[6]

Hazırda "Fakt Yoxla" siyasət, hüquq, insan hüquqları, sosial, iqtisadiyyat və COVID-19 mövzularında faktların yoxlanmasını həyata keçirir. Təşkilatın fəaliyyəti istiqaməti ictimai fiqurların səsləndirdiyi ifadələrin həqiqətə uyğun olub-olmadığını və siyasətçilərin vədlərinə əməl edib-etmədiklərini yoxlamaq, qanunvericiliyin monitorinqi və qanunların praktikada nə dərəcədə səmərəli tətbiq edildiyinə nəzarət etmək, Azərbaycanın beynəlxalq səviyyədə üzərinə götürdüyü öhdəlikləri hansı səviyyədə yerinə yetirdiyini və ölkədə qəbul olunmuş qanunların ümumbəşəri dəyər olan insan hüquqlarına uyğun olub-olmadığını araşdırmaq, mediada, müxtəlif internet resurslarda gedən yalan xəbərləri aşkarlamaq və ictimaiyyəti məlumatlandırmaqdır. İctimai şəxslərin ifadələrində deyilmiş faktların düzgünlüyü rəsmi dövlət qurumlarının veb-saytlarını istifadə etməklə, "Fakt Yoxla" üzvü tərəfindən ictimai məlumat almaq üçün göndərilmiş rəsmi sorğu vasitəsilə, internetdə hökumət və qeyri-hökumət təşkilatlarının, xəbər agentliklərinin, media qurumlarının, tədqiqat institutlarının və digər oxşar qurumların hesabatlarını, araşdırmalarını və ifadələrini axtarmaqla, ctimai şəxslərdən, həmçinin onların media əlaqələndiricilərindən müsahibə götürməklə yoxlanılır.[6]

"Fakt Yoxla" sosial şəbəkələrdə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin, ölkədə nazirlərin, deputatların və digər ictimai xadimlərin açıqlamalarını təhlil etməyə, faktları yoxlamağa başlayanda ictimaiyyətin marağını cəlb etmişdir. "Fakt Yoxla" sosial mediada uğurlu fəaliyyəti nəticəsində iqtidaryönlü dairələrdə də diqqət çəkmişdir. "Fakt Yoxla" bir neçə dəfə kiberhücumlarla qarşılaşmış, lakin bu cəhdlər veb-saytın fəaliyyətini məhdudlaşdırmaqda uğursuz olmuşdur. Domeni və interfeysi "Fakt Yoxla" saytını təkrarlayan hökumətəmeylli "faktyoxla.az" saytı 2021-ci ilin yazında istifadəyə verilmişdir. Bu, fəaliyyətlərində müxalifət nümayəndələrini hədəf alır və hökumətin rəqiblərini gözdən salmağa çalışan materiallar paylaşır.[7]

Əməkdaşlıq və qəbulu

[redaktə | mənbəni redaktə et]

"Fakt Yoxla" 100-dən çox fakt yoxlama qurumunu özündə birləşdirən Beynəlxalq Fakt Yoxlama Şəbəkəsinə (IFCN) Azərbaycandan qəbul edilən tək üzvdür. İlk dəfə 2021-ci ildə bu şəbəkəyə üzv olmuşdur. "Fakt Yoxla" bütün materiallarında şəbəkənin rəhbər tutduğu prinsiplərə riayət edir.[10] Bundan əlavə "Fakt Yoxla" Avropa Fakt Yoxlama Standartları Şəbəkəsinin (EFCSN)[11] və Açıq İnformasiya Əməkdaşlığı[12] şəbəkəsinin üzvüdür. Demokratik Təşəbbüslər İnstitutu ilə yaxından əməkdaşlıq edir.[13] Həmçinin, təşkilat Gürcüstanın "FactCheck",[7] "MythDetector"[14] və "Chaikhana Media"[15] saytları, Moldovanın "www.stopfals.md" platforması,[7] Türkiyənin "Teyit.org" saytı[16] ilə əməkdaşlıq edir. "Fakt Yoxla"nın məzmunu "Turan İnformasiya Agentliyi",[17] "Eurasia Review",[18] "Meydan TV",[19] "Azadlıq" qəzeti[20] və "Arqument.az"[21] kimi müxtəlif media qurumları, həmçinin Birləşmiş Krallığın Müharibə və Sülh İcmalları İnstitutu[22] Rumıniyanın "Romanian Center for European Policies"[23] kimi xarici platformalar tərəfindən paylaşılmışdır.

"Fakt Yoxla" Harvard Universitetinin "Kaspiana" layihəsi tərəfindən Azərbaycanda ən etibarlı mənbələr sırasına daxil edilmişdir.[5]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2023-10-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-10-26.
  2. ↑ "Leyla Mustafayeva: Hökumət mediaya təzyiqləri dayandırmalıdır". Voice of America. 22 may 2020. 22 May 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 October 2023.
  3. ↑ "Leyla Mustafayeva: Pandemiya dövrü jurnalistlər üçün asan olmadı". operativtv.com. 2023-10-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-10-26.
  4. ↑ "IFCN Code of Principles". ifcncodeofprinciples.poynter.org. 2023-08-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-10-26.
  5. ↑ 1 2 "Azerbaijan: Media · Azerbaijan · Caspiana". 2023-08-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-10-26.
  6. ↑ 1 2 3 "Biz kimik?". Fakt Yoxla. 2023-06-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-10-26.
  7. ↑ 1 2 3 4 "Fakt Yoxla". Project Oasis Europe. 2023-10-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-10-26.
  8. ↑ "Who Helped Abduct Azerbaijani Journalist? | Human Rights Watch". 5 iyn 2019. 2023-03-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-10-26.
  9. ↑ "Armenia, Azerbaijan, Georgia: COVID-19 disinformation in the Caucasus". 2022-12-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-10-26.
  10. ↑ "IFCN Code of Principles". ifcncodeofprinciples.poynter.org. 2023-08-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-10-26.
  11. ↑ "EFCSN Landing". efcsn.com. 2023-10-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-10-26.
  12. ↑ "About us". Open Information Partnership. 2023-07-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-10-26.
  13. ↑ "Tez-tez verilən suallar". www.idi-aze.org. 2023-10-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-10-26.
  14. ↑ Detector, Myth. "Do Azerbaijani Military Vehicles Feature the Symbol Z?". mythdetector.ge. 13 sen 2023. 2023-10-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-10-26.
  15. ↑ "Azerbaijan's workers are always on thin ice". chaikhana. 2023-10-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-10-26.
  16. ↑ "Elkin Khalilov - Teyit". teyit.org. 2023-08-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-10-26.
  17. ↑ "FaktYoxla Praises Statement by Minister of Interior". © TURAN NEWS AGENCY. 2023-10-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-10-26.
  18. ↑ "Azerbaijan's Unemployment Crisis – Eurasia Review". 2022-12-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-10-26.
  19. ↑ TV, Meydan. "Araşdırmanın nəticəsi: İlham Əliyevin tramvay xətlərinin kəsilməsi ilə bağlı dedikləri yalandır". 8 dek 2019. 2022-08-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-10-26.
  20. ↑ "Prezidentin insan haqlarının qorunduğuna dair iddiası". 29 dek 2021. 2021-12-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-10-26.
  21. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2021-06-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-10-26.
  22. ↑ "Azerbaijan's Unemployment Crisis". iwpr.net. 2023-09-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-10-26.
  23. ↑ "Conspiracy theories about COVID-19 in Azerbaijan – EAP Fakes". 2023-02-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-10-26.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]