Sosial şəbəkə

Sosial şəbəkə — sosial aktyorlar toplusundan (fərdlər və ya təşkilatlar), ikili əlaqələr dəstindən və aktyorlar arasında digər sosial qarşılıqlı təsirlərdən ibarət sosial quruluş. Sosial şəbəkə perspektivi bütün sosial varlıqların strukturunu təhlil etmək üçün bir sıra metodlar, eləcə də bu strukturlarda müşahidə olunan nümunələri izah edən müxtəlif nəzəriyyələr təqdim edir.^[1] Bu strukturların tədqiqi yerli və qlobal nümunələri müəyyən etmək, nüfuzlu qurumları tapmaq və şəbəkə dinamikasını araşdırmaq üçün sosial şəbəkə təhlilindən istifadə edir.

Sosial şəbəkələr və onların təhlili sosial psixologiyadan, sosiologiyadan, statistikadan və qrafik nəzəriyyəsindən yaranan mahiyyətcə fənlərarası akademik sahədir. Georq Zimmel sosiologiyada triadaların dinamikasını və "qrup mənsubiyyətləri şəbəkəsini" vurğulayan erkən struktur nəzəriyyələrinin müəllifidir.^[2] Cekob Moreno 1930-cu illərdə şəxsiyyətlərarası münasibətləri öyrənmək üçün ilk sosioqrammaları işləyib hazırlayan hesab olunur. Bu yanaşmalar 1950-ci illərdə riyazi olaraq rəsmiləşdirildi və sosial şəbəkələrin nəzəriyyələri və metodları 1980-ci illərdə sosial və davranış elmlərində geniş yayıldı.^[1][3] Sosial şəbəkə təhlili indi müasir sosiologiyanın əsas paradiqmalarından biridir və bir sıra digər sosial və formal elmlərdə də istifadə olunur. Digər mürəkkəb şəbəkələrlə birlikdə o şəbəkə elminin yeni yaranan sahəsinin bir hissəsini təşkil edir.^[4][5]

Sosial şəbəkə fərdlər, qruplar, təşkilatlar və hətta bütöv cəmiyyətlər (sosial vahidlər, fərqləndirmə) arasındakı münasibətləri öyrənmək üçün sosial elmlərdə faydalı olan nəzəri konstruksiyadır. Termin bu cür qarşılıqlı təsirlərlə müəyyən edilən sosial quruluşu təsvir etmək üçün istifadə olunur. Hər hansı bir sosial vahidin bağlandığı əlaqələr həmin bölmənin müxtəlif sosial əlaqələrinin yaxınlaşmasını ifadə edir. Bu nəzəri yanaşma mütləq əlaqəlidir. Sosial şəbəkə yanaşmasının sosial qarşılıqlı əlaqəni dərk etmək aksiomu ondan ibarətdir ki, sosial hadisələr ilk növbədə bu vahidlərin xassələri əvəzinə vahidlər arasında və daxilində olan münasibətlərin xassələri vasitəsilə düşünülməli və araşdırılmalıdır. Beləliklə, sosial şəbəkə nəzəriyyəsinin ümumi tənqidi praktikada belə olmaya bilməsidir, baxmayaraq ki, fərdi agentlik çox vaxt nəzərə alınmır.^[6] Məhz bu şəbəkə konfiqurasiyalarını tək və ya kombinasiyada təşkil edən bir çox müxtəlif münasibətlər növü olduğundan şəbəkə analitikası geniş tədqiqat müəssisələri üçün faydalıdır. Sosial elmdə bu tədqiqat sahələrinə antropologiya, biologiya, kommunikasiya elmləri, iqtisadiyyat, coğrafiya, informasiya elmləri, təşkilati tədqiqatlar, sosial psixologiya, sosiologiya və sosiolinqvistika daxildir, lakin bunlarla məhdudlaşmır.

• Aneja, Nagender; Gambhir, Sapna. "Ad-hoc Social Network: A Comprehensive Survey" (PDF). International Journal of Scientific & Engineering Research. 4 (8). August 2013: 156–160. ISSN 2229-5518.
• Barabási, Albert-László. Linked: How Everything Is Connected to Everything Else and What It Means for Business, Science, and Everyday Life. Plum. 2003. ISBN 978-0-452-28439-5.
• Barnett, George A. Encyclopedia of Social Networks. Sage. 2011. ISBN 978-1-4129-7911-5.
• Estrada, E. The Structure of Complex Networks: Theory and Applications. Oxford University Press. 2011. ISBN 978-0-199-59175-6.
• Ferguson, Niall. The Square and the Tower: Networks and Power, from the Freemasons to Facebook. Penguin Press. 2018. ISBN 978-0735222915.
• Freeman, Linton C. The Development of Social Network Analysis: A Study in the Sociology of Science. Empirical Press. 2004. ISBN 978-1-59457-714-7.
• Kadushin, Charles. Understanding Social Networks: Theories, Concepts, and Findings. Oxford University Press. 2012. ISBN 978-0-19-537946-4.
• Mauro, Rios; Petrella, Carlos. La Quimera de las Redes Sociales [The Chimera of Social Networks] (ispan). Bubok España. 2014. ISBN 978-9974-99-637-3.
• Rainie, Lee; Wellman, Barry. Networked: The New Social Operating System. Cambridge, Mass.: MIT Press. 2012. ISBN 978-0262017190.
• Scott, John. Social Network Analysis: A Handbook. Sage. 1991. ISBN 978-0-7619-6338-7.
• Wasserman, Stanley; Faust, Katherine. Social Network Analysis: Methods and Applications. Structural Analysis in the Social Sciences. Cambridge University Press. 1994. ISBN 978-0-521-38269-4.
• Wellman, Barry; Berkowitz, S. D. Social Structures: A Network Approach. Structural Analysis in the Social Sciences. Cambridge University Press. 1988. ISBN 978-0-521-24441-1.

• International Network for Social Network Analysis

• Social Networks
• Network Science
• Journal of Social Structure
• Journal of Mathematical Sociology
• Social Network Analysis and Mining (SNAM)
• "INSNA – Connections Journal". Connections Bulletin of the International Network for Social Network Analysis. Toronto: International Network for Social Network Analysis. ISSN 0226-1766. 2013-07-18 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.

• Networks, Crowds, and Markets (2010) by D. Easley & J. Kleinberg
• Introduction to Social Networks Methods (2005) by R. Hanneman & M. Riddle
• Social Network Analysis Instructional Web Site by S. Borgatti
• Guide for virtual social networks for public administrations (2015) by Mauro D. Ríos (in Spanish)

Vikianbarda Sosial şəbəkə ilə əlaqəli mediafayllar var.

• Pajek's list of lists of datasets
• UC Irvine Network Data Repository
• Stanford Large Network Dataset Collection
• M.E.J. Newman datasets
• Pajek datasets
• Gephi datasets
• KONECT – Koblenz network collection
• RSiena datasets