Frits Çernike

Frits Çernike (16 iyul 1888[1][2][…] və ya 1888[3], Amsterdam[4][5] – 10 mart 1966[4][1][…] və ya 1966[3], Amersfoort[d], Utrext[5]) — Frits Çernike Fritz (hollandiyalı Frits Zernike ; 16 iyul 1888 – 10 mart 1966) — holland fiziki, 1953-cü ildə fizika üzrə Nobel mükafatı "Faza-kontrast metodunun əsaslandırılmasına və xüsusilə faza- kontrast mikroskop ixtirasına görə" laureatı adına layiq görülüb. Hollandiya Kral Elmlər Akademiyasının üzvü (1946)[6], London Kral Cəmiyyətinin xarici üzvü (1956)[7].

Frits Çernike
Doğum tarixi 16 iyul 1888(1888-07-16)[1][2][…] və ya 1888[3]
Doğum yeri
Vəfat tarixi 10 mart 1966(1966-03-10)[4][1][…] və ya 1966[3]
Vəfat yeri
Elm sahəsi fizika
İş yerləri
Təhsili
Üzvlüyü
Mükafatları Fizika üzrə Nobel mükafatı
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Bioqrafiyası

[redaktə | mənbəni redaktə et]

F. Çernike Amsterdamda Karl Friedrix August Çernike və Anti Diperink ailəsində anadan olub. Valideynləri riyaziyyat müəllimi idi və o, atasından fizikaya olan həvəsini qazanmışdı. O, Amsterdam Universitetində kimya (onun əsasları), riyaziyyat və fizika üzrə təhsil alıb. 1912-ci ildə o, qazlarda opalessensiyaya dair işinə görə mükafata layiq görülüb. 1913-cü ildə Qroningen Universitetinin astronomik laboratoriyasında Yakob Kornelius Kapteynin köməkçisi oldu. 1914-cü ildə Leonard Ornstein ilə birlikdə kritik nöqtə nəzəriyyəsi üçün Ornstein-Çernike tənliklərini əldə etdi. 1915-ci ildə həmin universitetdə nəzəri fizika kafedrasında vəzifə alır, 1920-ci ildə isə nəzəri fizika professoru təyin edilir.

Əsas əməkləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

1930-cu ildə Çernike spektral xətlər üzərində araşdırma apararkən, difraksiya barmaqlıqlarından istifadə edərək yaradılan spektrlərdəki hər bir ana xəttin solunda və sağında olan sözdə spektral xəyalların ilkin xəttdən 90 dərəcə fazadan kənar olduğunu aşkar etdi. 1933-cü ildə Vageningendə Fizika və Tibb Konqresində Çernike ilk dəfə mikroskopiyaya tətbiq olunan faza kontrast metodunu təsvir etdi. O, bu üsuldan çökük güzgülərin formasını yoxlamaq üçün istifadə edib. Onun kəşfi İkinci Dünya Müharibəsi zamanı qurulan ilk faza-kontrast mikroskopunun əsasını təşkil etdi. Optika sahəsində başqa bir töhfəsi, mikroskoplar və teleskoplar kimi optik sistemlərdə təsvir qüsurlarının və ya aberrasiyaların səmərəli təsviri ilə bağlıdır. Aberrasiyaların təsviri əvvəlcə Lyüdviq Zeydelin XIX əsrin ortalarında işləyib hazırladığı nəzəriyyəyə əsaslanırdı. Zeydelin təmsili güc seriyasının genişlənməsinə əsaslanırdı və aberrasiyaların müxtəlif növləri və sıraları arasında aydın fərq qoymağa imkan vermirdi. Ortoqonal Çernike çoxhədliləri optik sistemlərdə müxtəlif aberrasiyaların optimal "tarazlanması" ilə bağlı uzun müddət davam edən problemi həll etməyə imkan verdi. 1960-cı illərdən etibarən Çernike polinomları optik dizaynda, optik metrologiyada və təsvirin təhlilində geniş istifadə olundu. Çernikenin işi uyğunluq nəzəriyyəsinə (coherence), qismən uzaq mənbələrdən radiasiya, işıq mənbələrinin öyrənilməsinə marağın artmasına kömək etdi. 1938-ci ildə o, indi van Çittert-Çernike teoremi[8][9]kimi tanınan uzaq mənbələrdən gələn radiasiyanın uyğunluq nəzəriyyəsi haqqında van Çittert (1934) daha sadə törəməsini nəşr etdi.

Həmçinin baxın

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Ornşteyn-Çernike tənliyi

Mükafatları

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 3 4 Frits Zernike. 2009.
  2. ↑ 1 2 F. Zernike // KNAW Past Members (ing.).
  3. ↑ 1 2 3 4 Zernike, Frits // Çex Milli Hakimiyyət Məlumat bazası.
  4. ↑ 1 2 3 4 Цернике Фриц // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохорова 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
  5. ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 Catalogus Professorum Academiae Groninganae. 2014.
  6. ↑ F. Zernike (1888–1966)
  7. ↑ Zernike; Frits (1888–1966) (англ.)
  8. ↑ P. H. van Cittert. Die Wahrscheinliche Schwingungsverteilung in Einer von Einer Lichtquelle Direkt Oder Mittels Einer Linse Beleuchteten Ebene (нем.) // Physica : magazin. — 1934. — Bd. 1. — S. 201–210.
  9. ↑ F. Zernike. The concept of degree of coherence and its application to optical problems (англ.) // Physica : journal. — 1938. — Vol. 5. — P. 785–795.
  10. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2023-03-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-07-04.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]