Gürcüstanda dövlət çevrilişi (1991-1992)

1991–1992-ci illərdə Gürcüstanda dövlət çevrilişi və ya Tbilisi müharibəsi — Sovet İttifaqının süqutundan sonra yeni müstəqillik qazanmış Gürcüstan Respublikasında 22 dekabr 1991-ci ildən 6 yanvar 1992-ci ilə qədər baş vermiş daxili hərbi münaqişə. Gürcüstanda vətəndaş müharibəsinə səbəb olan çevriliş 1991-ci ilin sonunda Tenqiz Kitovani, Caba İoseliani və Tengiz Siquanın rəhbərliyi altında birləşmiş bir neçə yarımhərbi təşkilata qarşı Milli Qvardiyanın prezident Zviad Qamsaxurdiyaya sadiq fraksiyalarını toqquşdurdu.

Gürcüstanda dövlət çevrilişi
Gürcüstan vətəndaş müharibəsi
Çevrilişdən sonra Parlament binasının daxili bağçası
Tarix	22 dekabr 1991 - 6 yanvar 1992
Yeri	Tbilisi və Rustavi, Gürcüstan
Nəticəsi	Qamsaxurdiya hökumətinin süqutu və onun sürgün edilməsi Hərbi Şura hakimiyyəti ələ keçirir Gürcüstan vətəndaş müharibəsi başlayır
Münaqişə tərəfləri
Gürcüstan Milli Qvardiyası Black Pantyhose batalyonu Lemi Dəstəklənir: İçkeriya Rumıniyalı muzdlular Milli Qvardiyanın üsyançı qrupları Mxedrioni Tetri Artsivi Merab Kostava cəmiyyəti Əfqanlar Birliyi Yanvarın 2-də aşağıdakılarla əvəz edilib: Hərbi Şura Dəstəklənir:
Komandan(lar)
Zviad Qamsaxurdiya Loti Kobaliya Tenqiz Kitovani Tengiz Siqua Caba İoseliani Giorgi Karkaraşvili Vaji Adamiya
Tərəflərin qüvvəsi
1,000–4,000 2,000 600–5,000
Ümumi itkilər
113 ölü 700-ə yaxın yaralı

Tbilisi müharibəsi, Qamsaxurdiyanın bunkerdə təcrid olunduğu Gürcüstan Parlamenti binasının mühasirəyə alındığı Tbilisinin əsas küçəsi olan Rustaveli prospektində iki həftə davam edən şiddətli döyüşlərdən sonra Gürcüstanın demokratik yolla seçilmiş ilk prezidentinin sürgün edilməsi ilə başa çatdı. Qamsaxurdiyanın süqutundan sonra Kitovani, İoseliani və Siquanın başçılıq etdiyi Hərbi Şura Tbilisidə hakimiyyəti ələ keçirdi və hakimiyyəti ona təhvil vermək üçün sonuncu Sovet Xarici İşlər Naziri Eduard Şevardnadzenin geri qayıtmasını təmin etdi. Vətəndaş müharibəsi zamanı devrilmiş prezidentin tərəfdarları onu hakimiyyətə qaytarmaq üçün uğursuz üsyan qaldırdılar. Şevardnadze tədricən Kitovani və İoselianidən uzaqlaşmağa başladı və 2003-cü ildə "Qızılgül inqilabı"nda hakimiyyətdən uzaqlaşdırılana qədər ölkəni idarə etdi.

2005-ci ildə Gürcüstan parlamenti 1991–1992-ci illər hadisələrini "konstitusiyaya zidd silahlı dövlət çevrilişi" kimi pisləyən qətnamə qəbul edib.^[1] Qafqaz Araşdırma Resurs Mərkəzlərinin 2020-ci il sorğusuna əsasən, gürcülərin 76%-i çevrilişin Gürcüstan üçün pis olduğunu düşünür.^[2]

• Asatiani, Nodar; Janelidze, Otar. History of Georgia. Tbilissi: Publishing House Petite. 2009. ISBN 978-9941906367.
• Dawisha, Karen; Parrott, Bruce. Russia and the New States of Eurasia. New York: Cambridge University Press. 1994.
• Demetriou, Spyros. Politics from the Barrel of a Gun: Small Arms Proliferation and Conflict in the Republic of Georgia (1989–2001). Geneva: The Small Arms Survey. November 2002.
• "Conflict in Georgia – Human Rights Violations by the Government of Zviad Gamsakhurdia". Helsinki Watch. Human Rights Watch. 27 December 1991.
• Jones, Stephen. Georgia: A Political History Since Independence. London: I.B. Tauris. 2013. ISBN 978-1784530853.
• Tsomaia, Leila. პრეზიდენტ ზვიად გამსახურდიას ხელისუფლების დამხობა [The Overthrow of the Freedom of President Zviad Gamsakhurdia] (gürcü). Tbilissi. 2018. ISBN 978-9941805134.
• Wheatley, Jonathan. Georgia from National Awakening to Rose Revolution: Delayed Transition in the Former Soviet Union. Ashgate Publishing, Ltd. 2005. ISBN 0754645037.

• თბილისის ომი – 1991 – პარლამენტის შენობა on YouTube
• Georgia – The Struggle for Control on Country-Studies.com
• Abkhaz Chronology