General Şerman (ağac)

General Şerman
ing. General Sherman
Ölkə ABŞ
Status Dünyanın ən böyük ağacı

General Şerman — ABŞ-nin Kaliforniya ştatı, Nəhəng Sekvoya Milli Parkı, Nəhəng Meşədə mövcud olan Nəhəng sekvoyadendron (Sequoiadendron giganteum) növünə aid böyük ağac. Yer üzündə həcm və kütlə baxımından ən böyük ağac[1]. General Şermanın hündürlüyü 83,8 m, kütləsi 1910 ton (təxmini 1938), magistral həcmi 1487 m³, yaşı 2300-2700 ildir[2].

General Şerman ağacı planetdəki ən böyük və ən ağır canlı orqanizmdir (ən böyüyü Pando qovaq meşəsi, təxminən 6000 ton ağırlığında olan klonal koloniyaları nəzərə almadan). Bununla belə bu ağac nə ən uzun sekvoya (bu qeyd həmişəyaşıl sekooya aiddir, "Qiperion" olaraq bilinir), nə də nəhəng sekvoyadendronların ən uzun nümayəndəsidir (95 m hündürlüyündə nümunələr məlumdur).

OPda məlumdur ki, 1940-cı illərin ortalarında qırılan «Qiqant Krennell-Krik» (ing. Crannell Creek Giant) Trinidad şəhəri yaxınlığında böyüyən həmişə yaşıl sekoya növlünə aid idi və o General Şermandan 15-25% daha böyük idi.

Görünüşü

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ağac öz adını 1867-ci ildə general, və ABŞ-nin 18-ci Prezidenti (1869-1877) Uliss Qrantın şərəfinə alır. 28 aprel 1926-cı ildə Prezident Kalvin Kulic onu "millətin Milad ağacı" elan edir. Ağac adını 1879-cu ildə Amerika Vətəndaş müharibəsi generalı Vilyam Tekumse Şermanın şərəfinə adlandırılmışdır. Ləqəbi müharibə dövründə Şermanın komandanlığı altında 9-cu İndiana Süvari Korpusunda leytenant kimi xidmət etmiş təbiətşünas Ceyms Volverton vermişdir.

1931-ci ildə ağacın parametrlərini başqa bir nəhəng sekoyadendron olan "General Qrant" ilə müqayisə edilərək, ağacın həcminə görə dünyanın ən böyük ağacı olması təsbit edilir.

2006-cı ilin yanvar ayında ən böyük budağı - təxminən 2 m diametrdə və təxminən 30 m uzunluğunda[3] - qırılaraq yerə düşür. Ağacın ətrafındakı hasara ziyan dəyir və gəzinti yolunda çuxur əmələ gəlir. Hadisənin şahidi olmur. Hadisənin ağacın problemli vəziyyətini göstərmədiyi, əksinə mənfi hava şəraitinə qarşı təbii bir müdafiə mexanizmi ola biləcəyinə inanılır[4]. İtki ilə belə General Şerman həcminə görə dünyanın ən böyük ağacı olaraq qalır.

Ağacın ölçüləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Hündürlüyü[1] 83,8 m
Gövdəsinin çevrəsi yerdən[1] 31,3 m
Gövdəsinin maksimal diametri bazada[1] 11,1 m
1,4 metr yüksəklikdə gövdəsinin diametri 7,7 m
18 metr hündürlükdə gövdəsinin diametri 5,3 m
55 metr hündürlükdə gövdəsinin diametri 4,3 m
Ən böyük budağının diametri 2,1 м
İlk böyük budağın yerləşmə hündürlüyü 39,6 m
Orta tac aralığı[1] 32,5 m
Gövdənin həcmi 1.487 m³
Ümumi çəki (yaş vəziyyətə çəkisi 1938 il)[5] 1.910 t
Gövdənin çəkisi (yaş vəziyyətə çəkisi 1938 il.)[5] 1.121 t

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 3 4 5 "The General Sherman Tree". Sequoia National Park (ingilis). U.S. National Park Service. 1997-03-27. 2012-09-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-10-17.
  2. ↑ N. L. Stephenson. "Estimated Ages of Some Large Giant Sequoias: General Sherman Keeps Getting Younger". Nature Notes (ingilis). Yosemite Association. January, 2002. 2012-09-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-10-27.
  3. ↑ Tweed, William. "Sequoias designed to last a couple of thousand years". Visalia Times Delta. 2006-02-07. 2017-04-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-01-16.
  4. ↑ "General Sherman, the biggest tree in the world" (ingilis). MonumentalTrees.com. 2012-09-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-10-27.
  5. ↑ 1 2 Walter Fry, John Roberts White. Palo Alto: Stanford University Press. 1942. səh. 46—47 https://books.google.com/books?id=rDCsAAAAIAAJ&pg=PA47&lpg=PA47&dq=trunk+%222,471,994+pounds%22+%22total+estimated+weight%22+%224,299,851+pounds%22&source=bl&ots=yYDA8sG_Hc&sig=vkIInayPLDs1ge7Ux8M4GqgcDAs&hl=ru&sa=X&ei=ZJP7UoLnMorOtQbPzIDIDw&redir_esc=y#v=onepage&q=trunk%20%222,471,994%20pounds%22%20%22total%20estimated%20weight%22%20%224,299,851%20pounds%22&f=false (#bare_url_missing_title). 2016-11-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-01-16.

Mənbə

[redaktə | mənbəni redaktə et]