Hərbi büdcə

Ölkələr üzrə ÜDM-yə nisbətdə hərbi xərclərin xəritəsi. 2017-ci il.[1]

Hərbi büdcə və ya hərbi xərclər, həmçinin müdafiə büdcəsi — dövlət tərəfindən silahlı qüvvələrin və ya müdafiə məqsədləri üçün vacib olan digər üsulların artırılması və saxlanması üçün ayrılmış maliyyə resurslarının məbləği. 2022-ci ilə qədər qlobal hərbi xərclər 2,3 trilyon ABŞ dollarını ötmüşdür. ABŞ-nin hərbi büdcəsi 877 milyard dollardır və o, bu sahədə liderdir.

Maliyyələşdirilmə

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Hərbi büdcələr çox vaxt bir ölkənin ona qarşı təhdid ehtimalını və ya təxribat etmək istədiyi təcavüzün həcmini nə dərəcədə güclü şəkildə qəbul etdiyini əks etdirir. Bu, həm də qarşıdan gələn maliyyə ili üçün nə qədər maliyyələşmənin təmin edilməsi barədə fikir verir. Büdcənin ölçüsü həm də ölkənin hərbi fəaliyyəti maliyyələşdirmək qabiliyyətini əks etdirir. [2] Faktorlara həmin ölkənin iqtisadiyyatının ölçüsü, həmin quruma qarşı digər maliyyə tələbləri və həmin qurumun hökumətinin və ya xalqının bu cür hərbi fəaliyyəti maliyyələşdirməyə hazır olması daxildir. Daxili hüquq-mühafizə orqanlarına və əlil veteranların reabilitasiyasına edilən xərclər ümumiyyətlə hərbi xərclərdən xaric edilir. Hərbi xərclərin bir ölkənin iqtisadiyyatına və cəmiyyətinə təsiri və hərbi xərcləri müəyyən edən şeylər siyasət elmində və iqtisadiyyatda diqqət çəkən məsələlərdir. Bu mövzularla bağlı mübahisəli tapıntılar və nəzəriyyələr mövcuddur. ABŞ hərbi analitikləri hərbi xərclərin yerli iqtisadiyyatlara təkan olduğunu düşünürlər. Yenə də digərləri hərbi xərclərin inkişafa mane olduğunu düşünürlər. [3]

Qlobal və ölkələr üzrə

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Dünyanın ən böyük hərbi büdcələrinə sahib olan ölkələr arasında Çin, Hindistan, Fransa, Almaniya, Yaponiya, Rusiya, Birləşmiş Krallıq və ABŞ tez-tez böyük dövlətlər kimi tanınır.[4]

Stokholm Beynəlxalq Sülh Araşdırmaları İnstitutunun məlumatına görə, 2018-ci ildə dünya hərbi xərcləri 1,822 trilyon ABŞ dolları təşkil etmişdir.[5]

2022-ci ilə qədər qlobal hərbi xərclər 2,3 trilyon ABŞ dollarını ötmüşdür. Ötən illə müqayisədə bu, 3,7 faiz artmışdır. Rusiya–Ukrayna müharibəsi səbəbilə Avropada müdafiə xərcləri 13 faiz artmışdır ki, bu da Soyuq müharibənin bitməsindən bəri ən böyük artımdır.[6]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 2018 data from: "Military expenditure (% of GDP). SIPRI Yearbook: Armaments, Disarmament and International Security". World Bank. 2010-04-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-03-08.
  2. ↑ Statistics on Defense Expenditures in the U.S. per Capita, 1990-2011 Arxivləşdirilib 2017-12-21 at the Wayback Machine, NATO, April 2012.
  3. ↑ Nef, J.U. War and Human Progress. Cambridge: Harvard University Press. 1950.
  4. ↑ Baron, Joshua. Great Power Peace and American Primacy: The Origins and Future of a New International Order. United States: Palgrave Macmillan. 22 January 2014. ISBN 978-1137299482.
  5. ↑ Trends in World Military Expenditure Arxivləşdirilib 2020-03-08 at the Wayback Machine Stockholm International Peace Research Institute.
  6. ↑ Tian, Nan; Silva, Diego Lopes da; Liang, Xiao; Scarazzato, Lorenzo; Béraud-Sudreau, Lucie; Assis, Ana. "Trends in World Military Expenditure, 2022". Stockholm International Peace Research Institute, SIPRI (ingilis). 2023-04-01. doi:10.55163/pnvp2622. 2023-05-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-05-07.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]