IFRS 2

BMHS (IFRS) 2 "Səhm əsaslı ödənişlər" — 01.01.2005-ci il tarixindən qüvvəyə minmiş beynəlxalq maliyyə hesabatı standartı[1].

Tərifi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Opsion — sahibinə müəyyən edilmiş müddət ərzində şirkətin səhmlərinə sabit (və ya müəyyən edilə bilən) qiymətə abunə olmaq hüququ verən, lakin öhdəlik yaratmayan müqavilədir[2][2].

Opsion müqaviləsi tarixi — tərəflərin opsion şərtləri barədə razılığa gəldiyi tarix. Əgər səhm əsasında ödənişi nəzərdə tutan əməliyyat üzrə müqavilə səhmdarın təsdiqinə tabedirsə, o zaman belə pay müqaviləsinin tarixi müqavilənin təsdiq edildiyi tarixdir[2].

Səhm aləti — şirkətin bütün öhdəlikləri çıxıldıqdan sonra onun aktivlərində qalıq iştirak hüququnu sübut edən hər hansı müqavilədir.

Hüququn verilməsi dövrü — kapital hüquqlarının verilməsi ilə bağlı pay aləti müqaviləsinin bütün nəzərdə tutulmuş şərtlərinin yerinə yetirilməli olduğu dövr.

Hüququn verilmə tarixi — kapital hüquqlarının təmin olunduğu tarixdir. Opsion müqaviləsinə əsasən, işçi razılaşdırılmış hüquq şərtlərindən hər hansı birinə cavab verdikdə, işçinin kapital aləti hüququ zəmanətli hüquqa çevrilir.

Səhm əsaslı əməliyyatlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Bütün səhm əsaslı ödənişlər hesablama metodu əsasında maliyyə hesabatlarında tanınır[3]:

  • kapital hesablaşmaları ilə əməliyyatlar
  • nağd hesablaşma ilə əməliyyatlar.

Bütün səhm əsaslı ödənişlər ədalətli dəyərlə ölçülür. İşçilərlə və ya oxşar xidmətləri göstərən digər şəxslərlə əməliyyatlar zamanı səhm əsaslı ödəniş qrant müqaviləsi tarixində təqdim edilmiş kapital alətlərinin ədalətli dəyəri ilə, habelə üçüncü tərəflərlə (işçi olmayanlar) əməliyyatlarda ölçülür. , alınan malların/xidmətlərin ədalətli dəyərinin etibarlı təxminləri olmadıqda. Və üçüncü tərəflərlə (şirkətin işçiləri deyil) əməliyyatlar üçün səhm alətləri ilə hesablanmış səhm əsaslı ödəniş, ədalətli qiymətləndirmənin etibarlı qiymətləndirilməsi olduqda, onların alındığı tarixdə alınan malların/xidmətlərin ədalətli dəyəri ilə ölçülür. alınan malların/xidmətlərin dəyəri[2].

Səhm əsaslı əməliyyat xərcləri müvafiq dövrlərdə hesablama metodu ilə tanınır[4]:

  • Əgər kapital aləti müəssisə tərəfindən dərhal verilirsə, kapital alətini alan şəxs kapital aləti üzərində qeyd-şərtsiz hüquq əldə edir və əməliyyat kapital alətinin verilməsinə dair müqavilənin bağlandığı tarixdə bütövlükdə uçota alınır.
  • Əgər səhm aləti müəssisə tərəfindən müqavilədə göstərilən şərtlər yerinə yetirildikdən sonra verilirsə, əməliyyat birdən çox hesabat dövründə tanınır.

Səhm alətlərinin ədalətli dəyəri, əgər varsa, onların bazar dəyəridir. Təqdim olunan opsionların məsrəflərinin hesablanması düsturu (hesabat dövrünün sonuna məcmu cəmi)[5]:

С=N*Н*Р*Т,

burada C — xərclərin məbləği, N — işçilərin sayı, H — hər bir işçi üçün opsionların sayı, P — razılaşma tarixində opsionun bazar qiyməti, T — gözlənilən dövrdə vaxtın payıdır. hüququ verdiyi üçün

Müəyyən fəaliyyət göstəriciləri üzrə opsionların verilməsinin uçotu həmin performans göstəricisinin bazar parametri olub-olmamasından asılıdır. Bazar Dəyərləri şirkət rəhbərliyinin birbaşa nəzarətindən kənarda olan (bazar payı, opsion dəyəri, səhm qiymətinin səviyyəsi), qeyri-bazar isə şirkət rəhbərliyinin birbaşa nəzarəti altında olan ölçülərdir (bir şirkətə düşən mənfəət pay, satış/gəlir, xərclər və ya mənfəət, şirkətin müəyyən müddət ərzində fəaliyyətinin davam etdirilməsi[6].

Ölçmə tarixində səhmlərin və ya səhm opsionlarının ədalətli dəyərinin qiymətləndirilməsi zamanı qeyri-bazar şərtləri nəzərə alınmır, lakin hüququn verilməsi şərtləri əməliyyat məbləğinin ölçülməsinə daxil edilmiş kapital alətlərinin sayına düzəliş etməklə nəzərə alınmalıdır ki, tanınan məbləğ son nəticədə hüquqları sonradan ötürülən kapital alətlərinin sayına əsaslanır. Şirkət işçinin göstərəcəyi xidmətlərin həmin işçinin gözlənilən hüquq müddəti ərzində alınacağını güman edir. Əgər məlumat sonradan dəyişirsə və hüququn verilməsi müddətinin uzunluğu əvvəllər hesablanmışdan fərqlidirsə, müəssisə hüquq vermə müddətinin uzunluğuna yenidən baxmalıdır.

Bazar şəraitində bu göstəriciyə nail olmaq ehtimalı opsionun verilməsinə dair müqavilənin bağlandığı tarixə opsionun ədalətli dəyərinin qiymətləndirilməsi zamanı nəzərə alınır. Əgər bu bazar dərəcəsi sonradan əldə olunmazsa, bu fakt mənfəət və zərər haqqında hesabatda tanınan və hüquq vermə müddəti ərzində kapitala aid edilən məbləğlərin müəyyən edilməsində nəzərə alınmır. Bazar şəraitində, gözlənilən hüquq dövrünün təxmin edilən uzunluğu işçiyə verilmiş opsionların ədalətli dəyərinin müəyyən edilməsində istifadə edilən fərziyyələrə uyğun olmalıdır və əlavə olaraq yenidən nəzərdən keçirilməməlidir[2].

Ədalətli dəyərin etibarlı qiymətləndirilməsi olmadıqda, əməliyyat təxmini malların/xidmətlərin alındığı tarixdə təqdim olunan kapital alətinin dəyərinə çevrilir. Müqavilə hüququn verilməsi tarixində ilkin tanındıqdan sonra kapitala heç bir düzəliş edilmir. Nağd pulla hesablanmış səhmlərə əsaslanan ödənişlərdə şirkət şirkətin səhmlərinin dəyərinə istinad edərək qiymətləndirilən pul vəsaiti müqabilində mal və ya xidmətlər alır. Nağd pulla hesablanmış pay əsaslı ödənişlər üçün[2]:

  • Alınan mallar/xidmətlər və nəticədə yaranan öhdəliklər öhdəliyin ədalətli dəyəri ilə ölçülür
  • Öhdəlik ödənilməzdən əvvəl, müəssisə öhdəlik ödənilənə qədər və öhdəliyin ödənilməsi tarixində hər hesabat tarixində ədalətli dəyərlə öhdəliyi yenidən ölçməlidir.
  • Ədalətli dəyərdəki dəyişikliklər dövrün mənfəət və ya zərərində tanınır
  • Əgər xidmətlər alınarsa, bu xidmətlər işçinin xidmətləri göstərdiyi müddət ərzində tanınır
  • Mükəmməllik tarixinə hesablanmış öhdəliyin məbləği ödənilmiş nağd pulun məbləğinə bərabər olmalıdır.

Alınan xidmətlərin ədalətli dəyərini etibarlı şəkildə ölçmək mümkün olmadıqda, təqdim olunan səhm qiymətinin artırılması hüquqlarının ədalətli dəyərindən istifadə edilməlidir. Təqdim edilmiş opsionların xərclərinin hesablanması düsturu (hesabat dövrünün sonuna məcmu cəmi)[2]:

С=N*R*Р*Т,

burada C — xərclərin məbləği, N — işçilərin sayı, R — hər bir işçiyə verilən hüquqların sayı, P — hesabat tarixinə hüququn bazar qiyməti, T — gözlənilən hüququn verilməsi dövrdə vaxtın payıdır.

Səhm qiymətinin bahalaşması hüququnun daxili dəyəri — işçinin öz hüququndan istifadə etdiyi məbləğdir, səhmin bazar qiyməti ilə opsionun icra qiyməti arasındakı fərqdir.

Təxirə salınmış vergi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Əgər səhm əsasında ödənişlərdən yaranan xərc bir dövrdə maliyyə hesabatlarında tanınırsa və digər dövrdə vergiyə cəlb edilirsə, bu, 12 №-li MUBS-a uyğun olaraq müvəqqəti fərqlərlə nəticələnir. Pay əsaslı ödənişlərdən yaranan vergi təsiri hesabatda tanınmalıdır. mənfəət və ya zərər və digər məcmu gəlir və aşağıdakı kimi bölüşdürülür

  • Əgər alınan (və ya alınması gözlənilən) vergi krediti ümumi kapital xərcindən (yığımlı) az və ya bərabərdirsə, onda müvafiq təxirə salınmış vergi məbləği dövr üçün vergi endirimi dövr kimi tanınmalı və mənfəət və zərər hesabatına daxil edilməlidir.
  • Əgər alınan (və ya alınması gözlənilən) vergi krediti kapital alətləri üzrə məcmu xərclərdən artıq olarsa (yığım şəklində), o zaman artıq məbləğ digər məcmu gəlirdə tanınmalıdır.

İşçiyə göstərilən xidmətlərə görə ona verilmiş opsionlar üzrə ödəniş xərc kimi tanınır. Gəlir vergisi bazasında azalma opsionlar həyata keçirilməyənə qədər baş verməyəcək. Bu halda, opsionun həyata keçirildiyi tarixdə hüququn daxili dəyəri vergi məqsədləri üçün xərc kimi tanınacaqdır. Müəssisənin işçidən aldığı xidmətlərə görə ödəmə öhdəliyinin balans dəyəri ilə sıfıra bərabər olan vergi bazası arasındakı fərq, təxirə salınmış vergi aktivinin yaranmasına səbəb olan çıxılan müvəqqəti fərqdir. Əgər vergi orqanlarının gələcək dövrlərdə vergitutma bazasının çıxılmasına icazə verəcəyi məbləğ ümumi kapital xərclərini üstələyirsə, bu, təxirə salınmış verginin kadr məsrəflərindən daha çoxuna həm də kapitala aid olduğunu göstərir. Bu halda, təxirə salınmış verginin artıqlığı digər məcmu gəlirə aid edilməklə kapitalda tanınmalıdır.

Təqdimat və Açıqlama

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Açıqlama maliyyə hesabatlarında aşağıdakı məlumatlar[2]:

  • Hesabat dövrü ərzində istənilən vaxt mövcud olan səhm əsaslı ödəniş müqaviləsinin hər bir növünün təsviri
  • Hər bir opsion qrupu üçün sayı və orta çəkili səhm opsionunun icra qiymətləri:
  • Hesabat dövrünün əvvəlində dövriyyədə
  • Hesabat dövründə təqdim edilmişdir
  • Hesabat dövründə götürülüb
  • Hesabat dövründə icra edilmişdir
  • Hesabat dövründə bitmişdir
  • Hesabat dövrünün sonunda dövriyyədə
  • Hesabat dövrünün sonunda icra edilmişdir
  • Hesabat dövründə həyata keçirilmiş səhm opsionları üçün, icra tarixindəki səhmin orta çəkili qiyməti. Hesabat dövrü ərzində opsionların müntəzəm olaraq həyata keçirilməsi dövr ərzində səhmin orta çəkili qiymətinin açıqlanmasına imkan verir
  • Hesabat dövrünün sonunda dövriyyədə olan səhm opsionları üçün icra qiymətləri diapazonu və müqavilənin qalan çəkili orta müddəti.
  • Hesabat dövrü ərzində alınmış mal və xidmətlərin ədalətli dəyərinin və hesabat dövründə təqdim edilmiş kapital alətlərinin ədalətli dəyərinin müəyyən edilməsi üsulları.
  • Səhm opsionlarının ölçmə tarixində orta çəkili ədalətli dəyəri, bu ədalətli dəyərin necə ölçüldüyü
  • Ölçmə tarixində kapital alətlərinin sayı və orta çəkili ədalətli dəyəri, həmin ədalətli dəyərin necə ölçüldüyü.

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Deloitte. МСФО в кармане (PDF). 2015. 37–39.
  2. ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 PwC. Учебное пособие АССА ДипИФР (PDF). 2021. 506–514.
  3. ↑ Журнал МСФО. МСФО (IFRS) 2 "Платеж, основанный на акциях" (Издательский дом «Методология»).
  4. ↑ TACIS. Пособие по МСФО (IFRS) 2 "Выплаты основанные на акциях" (PDF). 2012.
  5. ↑ КПМГ. МСФО: точка зрения КПМГ. Практическое руководство по международным стандартам финансовой отчетности, подготовленное КПМГ. М.: Альпина Паблишер. 2014. ISBN 978-5-9614-4604-3.
  6. ↑ Ernst & Young. Применение МСФО 2011 в 3-х частях (М.: Альпина Паблишер). 2011. 4000.