IFRS 3

IFRS 3 "Biznes birləşmələri" — 01.04.2004-cü il tarixindən qüvvəyə minən müəssisələrin birləşməsi ilə bağlı məlumatların uyğunluğunu və müqayisəsini yaxşılaşdıran beynəlxalq maliyyə hesabatı standartı^[1].

BMHS 3 müəssisələrin birləşmələri ilə bağlı məlumatın uyğunluğunu və müqayisəliliyini yaxşılaşdırır və ümumi nəzarət altında olan müəssisə və ya müəssisələrin iştirak etdiyi birgə razılaşmalara, biznes birləşmələrinə və biznes anlayışına uyğun gəlməyən aktivlərin və ya aktivlər qrupunun alınmasına tətbiq edilmir.

Müəssisələrin birləşməsi alıcının bir və ya bir neçə müəssisə üzərində nəzarəti əldə etdiyi əməliyyat və ya hadisədir. Biznes investorlar və ya digər sahiblər üçün gəlir əldə etmək üçün idarə olunan bir-biri ilə əlaqəli fəaliyyətlər və aktivlər toplusu kimi müəyyən edilir^[2].

Alma metodu bütün biznes birləşmələri üçün istifadə olunur. Alma metodundan istifadə edərkən aşağıdakı prosedurlar həyata keçirilməlidir^[3]:

1. Bir alıcı müəyyənləşdirin. Alıcı, birləşmədə iştirak edən alınmış müəssisələrə nəzarəti əldə edən birləşmədir.
2. Satınalma tarixini müəyyənləşdirin. Alış tarixi alıcı müəssisənin əldə edilmiş müəssisə üzərində nəzarəti əldə etdiyi tarixdir.
3. Alınan müəssisənin müəyyən edilə bilən əldə edilmiş aktivlərini, qəbul edilmiş öhdəliklərini və qeyri-nəzarət paylarını (QNP) tanıyın və qiymətləndirin.
4. Qudvil və ya gəliri tanıyın və ölçün.
5. Aktivlər və öhdəliklər alış tarixində ədalətli dəyərlə ölçülür.

Alınan müəssisənin QNP komponentləri satın alınma zamanı ölçülür və mülkiyyət maraqlarını təmsil edir və sahiblərə ləğv edilən müəssisənin xalis aktivlərində (a) ədalətli dəyərlə və ya (b) əldə edilən qiymətə proporsional pay almaq hüququ verir. Alınan müəssisənin müəyyən edilə bilən xalis aktivlərində QNP-nin payı (hər bir fərdi əməliyyat üçün qiymətləndirmə metodunu seçə bilərsiniz). BMHS-da başqa hal nəzərdə tutulmayıbsa, bütün digər QNP komponentləri alış tarixində ədalətli dəyərlə ölçülməlidir.

Qudvil nəzarətin əldə edildiyi tarixdə köçürülmüş kompensasiyanın ədalətli dəyəri, (+) QNP dəyəri, (+) alıcının əldə edilən müəssisədə əvvəllər sahib olduğu payın ədalətli dəyəri arasındakı fərq kimi qiymətləndirilir. nəzarətin əldə edilməsi (-) və əldə edilən müəssisənin əldə etmə tarixində xalis müəyyən edilə bilən aktiv və öhdəlikləri^[4].

Yuxarıdakı fərq mənfi rəqəmdirsə, müvafiq gəlir mənfəət və zərər haqqında hesabatda tanınır.

Alıcı müəssisənin əldə edilmiş müəssisə üzərində nəzarəti əldə etmək üçün mövcud payını artırdığı mərhələlərlə müəssisələrin birləşməsində alıcının əvvəllər sahib olduğu pay nəzarətin əldə edildiyi tarixdə ədalətli dəyərinə qədər yenidən ölçülür və əlaqədar mənfəət və ya zərər mənfəət və zərər haqqında hesabatda tanınır.

Əgər alış tarixindən sonrakı ilk hesabat tarixində, köçürülmüş vəsaitin və/yaxud əldə edilmiş müəssisənin müəyyən edilə bilən aktiv və öhdəliklərinin ədalətli dəyəri yalnız şərti olaraq müəyyən edilirsə, o zaman müəssisələrin birləşməsi şərti qiymətləndirməyə daxil edilir. Müvəqqəti qiymətləndirməyə düzəliş 12 ay ərzində edilir və yalnız alış tarixində mövcud olan faktlar və hallar haqqında əlavə məlumat nəticəsində yarana bilər. 12 aydan sonra BMS 8-ə uyğun olaraq səhvləri düzəltmək üçün düzəlişlər istisna olmaqla, toplamanın dəyərinə heç bir düzəliş edilməyəcək.

Alış dəyərinə alış tarixində müəyyən şərtlərin ("şərti ödəniş") baş verməsi zamanı ödənilməli olan kompensasiyanın ədalətli dəyəri daxildir. Alış tarixindən sonrakı hadisələrdən yaranan şərti kompensasiyanın ədalətli dəyərindəki dəyişikliklər mənfəət və zərər haqqında hesabatda tanınır.

Alışla bağlı bütün məsrəflər (məsələn, vasitəçi, peşəkar və ya konsaltinq haqları, daxili satınalma departamentinin xərcləri) borc və ya səhm qiymətli kağızlarının buraxılması xərcləri istisna olmaqla, mənfəət və ya zərərdə tanınır. müvafiq olaraq IAS 39 və IAS 32 müddəalarına uyğun olaraq tanınır.

Bundan əlavə, BMHS 3 biznes birləşmələrinin müəyyən mürəkkəb aspektlərini, o cümlədən^[5]:

- ödənişin köçürülməsi olmadan müəssisələrin birləşməsi;

– əks alışlar;

– Müəssisələrin birləşməsində əldə edilmiş qeyri-maddi aktivlərin müəyyən edilməsi;

– səhm qiymətinə əsaslanan ödənişlər əsasında əvəz edilməmiş və könüllü olaraq əvəz edilmiş mükafatlar;

– alıcı ilə əldə edilmiş biznes arasında əvvəlcədən mövcud olan münasibət (məsələn, yenidən əldə edilmiş hüquqlar); və

– alınma tarixində əldə edilmiş biznesin müqavilə münasibətlərinin yenidən qiymətləndirilməsi.