Jan Buridan
Jan Buridan (təqr. 1295, Fransa, Betün, – təqr. 1358, Paris) — orta əsrlər məntiqçisi və filosofu[3].
| Jan Buridan | |
|---|---|
| lat. Johannes Buridanus | |
.jpg) | |
| Doğum tarixi | ən tezi 1295 və ən geci 1300 |
| Vəfat tarixi | təq. 1358[1][2] |
| Vəfat yeri | |
| Vətəndaşlığı | |
| Dövr | Orta Əsrlər fəlsəfəsi |
| İstiqaməti | nominalizm, məntiq |
| Əsas maraqları | məntiq, Naturfəlsəfə, teologiya |
| Təsirlənib | Vilyam Okkam, Aristotel |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
[redaktə | mənbəni redaktə et]Paris Universitetində dərs demiş, 1328 və 1340-cı illərdə onun rektoru olmuşdur. Aristotelin əsərlərinə şərhlərin və “suallar”ın, həmçinin məntiqə dair traktatların müəllifidir. Məntiqi tədqiqatlarda və naturfəlsəfədə U. Okkamın məntiq və idrak nəzəriyyəsi prinsiplərinə əsaslanmışdır. Buridan elmi bilik anlayışının elə geniş tərifini vermişdir ki, təcrübi təbiətşünaslıq da buraya daxil olmuşdur.[3]
Fəaliyyəti
[redaktə | mənbəni redaktə et]Elmin Aristotel tərəfindən aydın, zəruri və isbat olunmayan mühakimələr əsasında əldə edilmiş bilik kimi tərifini qəbul edərək, Buridan məntiqi cəhətdən zəruri olan mühakimələri təcrübi müddəalara əsaslanan və şərti mənada zəruri mühakimələrdən fərqləndirmişdir. Bunun la o, sxolastikada qəbul olunmuş fizika prinsiplərinin metafizika ilə müəyyənləşdirilməsi müddəasından imtina etmişdir. İnsan davranışlarında iradə və zəkanın əlaqəsinə dair Buridan təlimi mötədil əxlaqi determinizmlə səciyyələnir. İnsan öz ağlının ən üstün bildiyi neməti istəyir. Bir -birinə bərabər nemətlər arasında seçim mümkün deyil: məşhur “Buridan uzun qulağı” iki eyni ot tayası arasında qalıb ölür, çünki seçim üçün heç bir əsas yoxdur. Aristotelin İmpetus (lat. ani şiddət) nəzəriyyəsi kimi məlum olan hərəkət haqqında təliminin orta əsr modifikasiyası Buridana məxsusdur.[3]
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ Buridan, Jean (ing.). // Encyclopædia Britannica: a dictionary of arts, sciences, literature and general information / H. Chisholm 11 New York, Cambridge, England: University Press, 1911. Vol. 4. P. 824.
- ↑ https://www.britannica.com/biography/Jean-Buridan.
- ↑ 1 2 3 Buridan// Azərbaycan Milli Ensiklopediyası (25 cilddə). — V cild. Bakı, 2009. — Səh.: 85.
Xarici keçidlər
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Zupko, Jack. "John Buridan". Stanford Encyclopedia of Philosophy.
- Bibliography by Fabienne Pironet (up to 2001)
- Buridan's Logic and Metaphysics: an annotated bibliography
- Buridan's Logical Works. I. An Overview of the Summulae de dialectica
- Buridan's Logical Works. II. The Treatise on Consequences and other writings a summary of the other logical writings
- Buridan: Editions, Translations and Studies on the Manuscript Tradition Complete bibliography of the logical and metaphysical works