Kövsər

Kövsər (fars. کوثر‎, “şimşək”)[1], ABŞ istehsalı olan F-5 Northrop qırıcılarının[2][3] modernizasiya edilmiş versiyası. Təyyarə təkmilləşdirilmiş yanğına nəzarət sistemi ilə bərabər, yeni dördüncü nəsil avioniklər ilə təchiz edilmişdir.[1][4]

Kövsər
İran HHQ-yə məxsus HESA Kowsar təlim zamanı
İran HHQ-yə məxsus HESA Kowsar təlim zamanı
Tipi Çoxməqsədli qırıcı
İstehsalçı İran
Dizayner İran Təyyarə İstehsalı Zavodu (HESA)
İlk uçuş avqust 2018
İstismara verilmə tarixi noyabr 2018
Status İstismarı davam edir
İstismarçılar İran HHQ
İstehsal ili 2018 - hal-hazırkı dövr
Buraxılış sayı təqribən 7 ədəd
Baza modeli Northrop F-5, HESA Azarakhsh, HESA Saeqeh
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Qərbin mütəxəssisləri təyyarənin döyüş qabiliyyətlərinin zəif olduğunu, lakin İran Aviasiya Sənayesi üçün təcrübə nöqteyi-nəzərindən ciddi bir irəliləyiş olduğunu bildirirlər.[5] İran Dövlət Kanalının verdiyi məlumatlara görə təyyarə inkişaf etdirilmiş “rəqəmsal məlumat şəbəkəsi” və yanğına nəzarət sistemi ilə təchiz edilmiş və “yüzdə-yüz yerli istehsaldır”.[6] Eyni zamanda təyyarə rəqəmsal məlumat şəbəkəsi, şüşədən pilot kabinəsi, pilotun başının üstündə yerləşən ekran (HUD), ballistik kompüterlər və ağıllı mobil xəritəçəkmə sistemlərindən istifadə edir.[7][8]

Kövsərin açılışı
Kövsərin istehsal xətti

İnkişaf

[redaktə | mənbəni redaktə et]

3 noyabr 2018-ci ildə, İran Təyyarə İstehsalı Sənayesi Şirkətində Kövsər quraşdırma xəttinin açılışını başladan və ən azı yeddi ədədi istehsal edilmiş olan tədbir keçirilmişdir.[9] Açılış mərasiminə birbaşa olaraq İran prezidenti olan Həsən Ruhani gəlmişdir.[10] Müəssisə İsfahanda yerləşir və açılış mərasimi Müdafiə Sənayesi Günü münasibətilə təşkil edilmiş olan tədbirlər silsiləsinin bir parçası olmuşdur.[11]

Açılış mərasimindən bir gün sonra İran HHQ-yə məxsus olan bir ədəd Northrop F-5 təyyarəsinin açılış günündə qəza etdiyi xəbərləri yayılmışdır,[12] lakin qəzanın yeni yaradılmış olan model ilə əlaqədar olub-olmaması haqqında məlumat verilməmişdir.

Tənqidi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İran mətbuatı bildirirdi ki, Kövsər qırıcıları üçün baza modeli ABŞ istehsalı olan Northrop F-5 təyyarələri olmuşdur, eyni zamanda müsəlman bir millət[13] tərəfindən hazırlanan ilk döyüş təyyarəsi olduğu üçün təyyarə dördüncü nəsil döyüş təyyarəsi mükafatına layiq görülməlidir.[14]

İranın xaricində olan media qrumları Kövsəri F-5-in köhnəlmiş bir versiyası kimi qəbul edərək ona istehza edilmişdir. Tayvan istehsalı olan AIDC AT-3 ilə müqayisələr edilmişdir.[15][16][17]

IISS-in hərbi aviasiya üzrə böyük zabiti olan Douglas Barrie bildirir ki, iranlılar F-5 qırıcısını baza modeli olaraq götürdükləri bu təyyarədə yeniliklər və dəyişikliklər həyata keçirmişdirlər.[18] Ayrıca olaraq o bildirir ki, İran reaktiv mühərriki əldə edə bilməmişdir, buna görə də köhnə mühərriklərdən və elektron vasitələrdən istifadə etmişdir.[19]

Bununla da, İran hərbi embarqolara məruz qaldığı ABŞ-dən həm də intellektual mülkiyyət oğurlamışdır.

İxracı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

26 noyabr 2018-ci ildə İran Aviasiya Sənayesi Təşkilatının (IAIO) rəhbəri olan Abdoklarim Banitarafi bildirmişdir ki, İran Kövsər təyyarələrini ixrac etməyə hazırdır və bu haqda Rusiya, Çin və İndoneziya ilə danışıqlar aparılır.[20]

Dizayn

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Kövsər təyyarələri də, HESA Saeqeh və HESA Azarakhsh qırıcıları kimi F-5 qırıcılarının baza modeli əsasında hazırlanmışdır.[21]

Variantları

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Kövsərin biroturacaqlı və cütoturacaqlı versiyaları istehsal edilir.[7]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 "New Fighter Jet Unveiled By Iranian Military". Forces Network. British Forces Broadcasting Service. 21 August 2018. 21 August 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 August 2018.
  2. ↑ "Iran unveils new domestically-produced fighter jet". BBC. 21 Aug 2018. 4 July 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 Aug 2018.
  3. ↑ "Eyeing U.S., Iran unveils new fighter jet". Reuters. August 22, 2018. August 26, 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: August 26, 2018.
  4. ↑ "European Defence Review magazine". European Defence Review magazine. 2018. 19 December 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 August 2018.
  5. ↑ Iran's New Warplane Seen Limited as Weapon, Useful for Training Arxivləşdirilib 2022-04-03 at the Wayback Machine, Michael Lipin, Farhad Pouladi at globalsecurity.org, August 25, 2018
  6. ↑ "Iran starts mass-producing locally designed Kowsar fighter jet". Al Jazeera. 3 November 2018. 9 August 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 November 2018.
  7. ↑ 1 2 "Iran unveils first domestic fighter jet". Presstv.com. 21 August 2018. 21 August 2018 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 August 2018.
  8. ↑ "PressTV-Iran launches mass-production of Kowsar interceptor jet". www.presstv.com. 10 December 2018 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 11 December 2018.
  9. ↑ "Iran launches production of F-5-derived Kowsar fighter - Jane's 360". www.janes.com. 2018-11-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 11 December 2018.
  10. ↑ Dudley, Dominic. "Iran's 'New' Fighter Jet Provokes Derision, As Observers Note Likeness To U.S. Jet From The '60s". Forbes. 2018-08-21. 2020-11-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-08.
  11. ↑ "Iran launches mass-production of Kowsar "fourth-generation" fighter jet". Air Recognition. November 7, 2018. July 25, 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: November 7, 2018.
  12. ↑ "Iranian F-5 jet crashes southwest Tehran days after unveiling native 'Kowsar' jet". Kurdistan 24. 26 August 2018. 25 September 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 August 2018.
  13. ↑ "Le chasseur supersonique Kowsar produit en masse". Presstv.com. 3 November 2018. 21 November 2018 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 November 2018.
  14. ↑ "Iran-chasseur-iranien-Kowsar-avion-dentrainement-". Presstv.com. 21 August 2018. 4 February 2019 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 February 2019.
  15. ↑ Lockie, Alex. "Iran's new jet fighter looks like a big joke - but its real purpose could save Iran's air force". Business Insider. 2018-08-23. 2022-04-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-08.
  16. ↑ "Iran's 'new' fighter clone of 1950s-era US jet, highlights tech woes". The Week. 2018-08-21. 2021-02-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-08.
  17. ↑ "Iran unveils new Kosar advanced jet trainer". defence-blog.com. 15 April 2017. 25 April 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 February 2019.
  18. ↑ Reid, David. "Military experts say Iran's new fighter jet is actually a US plane from the 1970s". www.cnbc.com. 22 August 2018. 5 May 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 February 2019.
  19. ↑ "Iran's first indigenously developed fighter jet looks a lot like the American F-5". The Defense Post. 21 August 2018. 25 July 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 February 2019.
  20. ↑ "Official: Iran says ready to export fighter jets". Presstv.com. 26 November 2018. 23 December 2018 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 November 2018.
  21. ↑ AFP. "Israel mocks Iran's 'indigenous' fighter jet as copy of obsolete F-5". The Times of Israel. 2018-08-21. 2022-09-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-08.