Kalium yodid

Kalium yodid (kalium yodid) qeyri-üzvi bir birləşmədir, kimyəvi formulu KI olan hidroiodik turşunun kalium duzudur. İşıqda sarıya çevrilən rəngsiz kristal duzdur. Yod ionlarının mənbəyi kimi geniş istifadə olunur. Natrium yodiddən daha az higroskopikdir. Tibbdə dərman, kənd təsərrüfatında gübrə olaraq, eyni zamanda fotoqrafiya və analitik kimyada da istifadə olunur.

Kalium yodid
Ümumi
Kimyəvi formulu	<!—məsələn: С2H5(OH) -->
Empirik formulu	<!—məsələn: С2H6O -->
Molyar kütlə	166,00277 q/mol
Fiziki xassələri
Aqreqat halı (n.ş.)	rəngsiz kub kristalları
Sıxlıq	3,13 q/sm³
Termik xüsusiyyətlər
Ərimə nöqtəsi	681 °S
Qaynama nöqtəsi	1324 °S
Molyar istilik tutumu (n.ş.)	52,73 C/(mol•K)
Əmələgəlmə entalpiyası (n.ş.)	-327,6 kC/mol
Kimyəvi xassələri
Suda həllolma	127,8 (0 °C), 144,5 1 (20 °C), 209 q (100 °C) q/100 ml
Təsnifatı
CAS-da qeyd. nöm.	7681-11-0
PubChem	4875
SMILES	[K+].[I-]
RTECS	TT2975000
ChEBI	8346
BMT nömrəsi	2056
ChemSpider	4709
Toksikologiya
LD50	2779 mq/kq mq/kq
Zəhərliliyi	0 2 1

Fiziki xüsusiyyətləri[redaktə | mənbəni redaktə et]

Kub sistemli rəngsiz kristallardır (a = 0,7066 нм, z = 4,${\displaystyle Fm{\bar {3}}m}$). Sıxlığı 3,115 q/sm³-dır. Bu birləşmə 681 ° C ərimə nöqtəsinə malikdir. qaynama nöqtəsi 1324 ° C-dir. 100 q suda: 127,8 q (0 ° C), 144,5 q (20 ° C), 209 q (100 ° C)-də həll olur. Aseton, metanol, etanol, maye ammonyak və qliserində də həll olunur.^[1]

Kimyəvi xüsusiyyətləri[redaktə | mənbəni redaktə et]

İşıqda atmosfer oksigeni ilə oksidləşir və sərbəst buraxılmış yod səbəbiylə sarıya çevrilir:^[1]

${\displaystyle {\ce {4KI + 2H_2O + O_2 -> 2I_2 + 4KOH}}}$

Kalium yodidi yumşaldıcı bir vasitədir və brom kimi oksidləşdirici maddə ilə məhlulda asanlıqla oksidləşə bilər:

${\displaystyle {\mathsf {2KI+Br_{2}\longrightarrow 2KBr+I_{2}}}}$

Hidrogen peroksid ilə oksidləşir:

${\displaystyle {\ce {KI + H_2O_2 -> I_2 + H_2O + KOH}}}$

Potasium yodid yod ilə reaksiyaya girərək elementar yoddan daha yaxşı suda həll olunan triodid anionu olan Luqol məhlulunu əmələ gətirir:

${\displaystyle {\mathsf {KI+I_{2}\longrightarrow KI_{3}}}}$

Ultrasəsin təsiri altında yodun salınması ilə sulu məhlullarda parçalanır.

Alınması[redaktə | mənbəni redaktə et]

Yodun formik turşu, hidrogen peroksid və ya digər azaldıcı maddələrin iştirakı ilə kalium hidroksidlə reaksiya verilməsi yolu ilə hazırlanır.^[1]:

${\displaystyle {\mathsf {4KOH+2I_{2}\xrightarrow {HCOOH/H_{2}O_{2}} 4KI+2H_{2}O+O_{2}}}}$

Yodu kalium hidroksid və ammonyak həllində həll edərək:

${\displaystyle {\ce {3I_2 + 6KOH + 2NH_3 -> 6KI + 6H_2O + N_2 ^}}}$

Dəmir yodidinə kalium karbonat əlavə edərək: ${\displaystyle {\ce {Fe_I_2 + K_2CO_3 -> 2KI + CO_2 + Fe_O}}}$

kalium yodatın kömürlə azaldılması:

${\displaystyle {\mathsf {2KIO_{3}+3C\longrightarrow 2KI+3CO_{2}}}}$

Kalium yodatın termal parçalanması:

${\displaystyle {\ce {2KIO_3 -> 2KI + 3O_2 ^}}}$

Hidrogen yodidin karbonat, oksid, hidroksid və ya metal kaliumla qarşılıqlı təsiri:

${\displaystyle {\ce {2HI + 2K -> 2KI + H_2 ^}}}$

${\displaystyle {\ce {2HI + K_2O -> 2KI + H_2O}}}$

${\displaystyle {\ce {HI + KOH -> KI + H_2O}}}$

${\displaystyle {\ce {2HI + K_2CO3 -> 2KI + H_2O + CO_2 ^}}}$

Tətbiqi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Analitik kimyada oksidin redoks titrlənməsi üçün istifadə olunur.^[1]

Kalium yodat ilə birlikdə az miqdarda xörək duzuna (yodlaşdırılmış duz) əlavə olunur.

Üzvi kimyada geniş istifadə olunur.

Tibbdə və baytarlıqda dərman olaraq istifadə olunur.

Xlor və ozon kimi müəyyən oksidləşdiricilərin aşkarlanması üçün göstərici kimi istifadə olunur.

Bunu etmək üçün kalium yodid və nişasta məhlulu ilə nəmləndirilmiş kağızdan istifadə edilir.

${\displaystyle {\mathsf {Cl_{2}+2KI\rightarrow 2KCl+I_{2}}}}$

Bu vəziyyətdə nişasta yod ilə mavi rəngli qatqı meydana gətirir.

Fotoqrafiyada işığa həssas materiallar hazırlamaq üçün istifadə olunur.

Geliştiricinin tərkibindəki fotoşəkil materiallarının işlənməsində, güclü örtük əleyhinə vasitə kimi və möhkəmləndirici və zəiflədici məhlulların tərkibində də istifadə olunur.^[2]

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ədəbiyyat[redaktə | mənbəni redaktə et]

• Гурлев Д.С. Справочник по фотографии (обработка фотоматериалов). К.: Тэхника. 1988.
• Ксензенко В. И., Стасиневич Д. С. Калия иодид // Химическая энциклопедия. 2: Даффа—Меди. М.: Большая Российская энциклопедия (издательство). Редкол.: Кнунянц, Иван Людвигович и др. 1990. 288. ISBN 5-85270-035-5.

Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

• Kalium yodid (KI): quruluşu, xüsusiyyətləri, əldə edilməsi, istifadəsi, riskləri
• Kalium yod