Kiçik Litva


Kiçik Litva (lit. Mažoji Lietuva; alm. Kleinlitauen‎; pol. Litwa Mniejsza; rus. Máлая Литвá) və ya Prussiya Litvası (lit. Prūsų Lietuva; alm. Preußisch-Litauen‎, pol. Litwa Pruska) — Litvanın etnoqrafik bölgəsi və Prussiyanın (sonra isə Almaniyanın Şərqi Prussiya vilayətinin) tarixi bölgəsi.

Etnoqrafik bölgə
Kiçik Litva (Prussiya Litvası)
lit. Mažoji Lietuva (Prūsų Lietuva)
alm. Preußisch Litauen‎
Bayraq
Bayraq

54°52′ şm. e. 22°32′ ş. u.HGYO

Ölkə
İnzibati mərkəz Tilje (tarixi)
Şilute[1]
Ən böyük şəhəri Klaypeda
Kiçik Litva (Prussiya Litvası) xəritədə
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Adı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Kleinlittaw ifadəsinin ən erkən istifadəsi XVI əsrdə Prussiyalı Simon Qrunaunun xronikalarında olub.[2]

Litva əyaləti , Litva rayonları ), Litva dairəsi və ya sadəcə Prussiya Litvası və ya Litva ifadələri 1618-ci ildən bəri Prussiya hüquqi sənədlərində Litvalıların yaşadığı Narduviya və Skaloviya inzibati vahidləri üçün işlənilirdi. 1738-ci ildən bəri Prussiya xəritələrində Klein Litau, Klein Litauen, Preussisch Litthauen, Little Lithuania, Litvania ifadələri işlənilirdi. 1815–1818 illərin inzibati islahatdan sonra Prussiya Litvası və s. ifadələrin işlətməsi xeyli dərəcədə azalıb.[3]

Litva Kiçik Litvanın bir hissəsini zəbt edəndən sonra o hissəyə bir müddət Klaypeda bölgəsi deyilirdi. Amma XX əsrdə və özəlliklə XX əsrin ikinci yarısından bəri onun üçün daha çox Kiçik Litva ifadəsini iştətməyə yenidən başlayıblar.[1]

Əhali

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Litvanın ilk qəzeti olan Auşra öncə Rangit (müasir Neman), sonra isə Tilzit şəhərində (müasir Sovetsk) çap olunurdu

Kiçik Litva Litvanın yeganə bölgəsi idi ki, orda əhalin çoxluğu lüteran olmuşdu.[4] Prussiya Litvalıları özünə Lietuvninkai deyirdilər.[5]

XVI—XVIII əsrlərdə Kiçik Litva ədəbi Litva dilinin inkişaf məkanlarından biri idi. Ordakı inkişaf etmiş variant Jemaytiya dilinin (bəzi mənbələrdə ləhcəsinin) Pruss dilinin təsirləri ilə qarışığı idi.[6] Lüteran pastoru Martinas Majvidasın Jemaytiya ləhcəsində (dilində) yazdığı və 1547-ci ildə Köniqsberqdə çap olunmuş Katechizmusa prasty szadei… (azərb. Katexizisin bəsit sözləri‎) kitabı Litva dilində çap olunmuş ilk kitabı sayılır. Bundan başqa Danielius Kleynasın yazdığı və həmçinin burda 1653-cü ildə çap olunmuş Grammatica Litvanica Litva dilinin ilk qrammatika kitabıdır.[7]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 "Arxivlənmiş surət". 2020-03-21 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-03-24.
  2. ↑ "Mažosios Lietuvos vardo atkovojimo diena, Laima PUTRIUVIENĖ". 2020-03-26 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-03-26.
  3. ↑ A. Matulevičius. Mažoji Lietuva XVIII amžiuje (Lietuvių tautinė padėtis) [Lithuania Minor in the 18th century (the national situation of Lithuanians)]]. Vilnius. 1989.
  4. ↑ "NATIONAL COSTUME by Teresė Jurkuvienė". 2020-02-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-03-25.
  5. ↑ Nijolė Strakauskaitė. "Naujame albume – "Šiaurės Atlantidos" reginiai" (litva). March 30, 2007. 2007-12-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2007-11-12.
  6. ↑ Зинкявичюс, З. Откуда родом литовцы... С. 134.
  7. ↑ Литва Малая // Большая Российская энциклопедия: в 30 т. — Москва, 2010. — Т. 17. — С. 628.