Lyublyana zəlzələsi

Lyublyana zəlzələsi (sloven. ljubljanski potres) və ya Pasxa zəlzələsi (sloven. velikonočni potres) — 14 aprel 1895-ci ildə Lyublyanada baş vermiş zəlzələ. Pasxa zəlzələsi bu ərazilərdə baş vermiş ən böyük^[2] və son dağıdıcı zəlzələ oldu.

Lyublyana zəlzələsi
Tarix	14 aprel 1895[1] (Ümumdünya vaxtı)
Maqnituda	6,1 bal
Hiposentrin dərinliyi	16 km
Episentrin yeri	46°06′ şm. e. 14°30′ ş. u.HGYO
Ölənlər	21[1]
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Merkalli şkalası ilə VIII-IX, Rixter cədvəli üzrə 6.1 bal gücündə zəlzələ yerli vaxtla gecə 22:17-də baş verdi^[3]. Zəlzələnin episentri Yançda, Lyublyananın mərkəzindən 16 km şərqdə yerləşirdi. Hiposentr 16 km dərinlikdə yerləşirdi. Zəlzələ Assizi, Florensiya, Vyana və Split şəhərləri də daxil olmaqla, 350 km radiusda və 385 min km² ərazidə hiss edildi. Zəlzələ başa çatdıqdan sonra 10 gün ərzində daha az intensivlikdə 100-dən çox zəlzələ qeydə alındı.

Zəlzələ İq və Vodise qəsəbələri arasında, 18 km radiusda olan ərazilərə çox ziyan vurdu. Zəlzələ nəticəsində binaların təxminən on faizi dağıdıldı və ya zədələndi, ən azı bir neçə nəfər öldü (o zaman Lyublyananın əhalisi 31 min nəfər, evlərin sayı 1400-ə çatırdı). Vodnikova Meydanında köhnə bir monastır dağıdıldı, buraya qadın kolleci və kitabxana da daxil idi. Bundan sonra Lyublyananın Mərkəzi bazarı buraya köçürüldü^[4]. Zəlzələnin vurduğu ziyan 7 milyon Avstriya-Macarıstan gildiyası olmuşdur.

Ertəsi gün səhər saatlarında şəhər rəhbərliyi zəlzələdən ən çox zərər görənlərə kömək üçün təcili tədbirlər gördü, təhlükəsizlik tədbirlərini gücləndirdi və zədələnmiş evləri yoxlamağa başladı. Bütün yerli məktəblər müvəqqəti bağlandı, bəzi fabriklər də fəaliyyətini dayandırdı. Bir neçə gün sonra evlərini itirənlər üçün müvəqqəti sığınacaqlar açıldı. Lyublyananın bir çox sakinləri şəhəri tərk etdi. Lyublyana qida çatışmazlığını yaşamağa başladı, bunun nəticəsində beş fövqəladə mətbəx təşkil edildi, burada hər gün ərzaq pulsuz və ya ucuz qiymətə paylandı. Avstriya-Macar İmperiyasının digər hissələri - Vyana, Çexiya torpaqları, Xorvatiya və Slavoniya da köməkdə iştirak etdi. Şəhər məclisinin və Kraininin Milli Mütərəqqi Partiyasının üzvü İvan Qribar zəlzələdən zərər çəkmiş insanlara yardımın təşkilində xüsusi olaraq fərqləndi. O, tezliklə bələdiyyə başçısı seçildi və şəhərin geniş yenidən qurulmasını təşkil etdi. Zəlzələ şəhərə xeyli ziyan vurdu. Demək olar ki, Hospital küçəsindəki bütün evlərin və bazarlar dağıldı.

Zəlzələdən əvvəl Lyublyana əyalət görünüşünə malik idi. Sonra Vyana Sessiyasının təsiri ilə şəhərin genişlənməsi və memarlıq dəyişikliklərinin geniş yayılmasına başlanıldı. Burada olan evlərin bir çoxuzəlzələdən sonra tikilmişdir. 1896-1910-cu illər arasındakı bərpa dövrü yalnız memarlıqdakı dəyişiklikləri deyil, həm də şəhər rəhbərliyinin, səhiyyə, təhsil və turizm sahəsindəki islahatlarını da əhatə etdi. Bu dövrdə, 436 yeni ev tikildi və ya yenidən quruldu. Lyublyananın körpüləri, abidələri, parkları və əsas binalarının əksəriyyəti zəlzələdən sonra tikilmişdir. Müqəddəs Məryəm Məryəminin kilsəsi 1895-ci ildə Yançdakı Lyublyana sakinləri tərəfindən inşa edildi - onlar Müqəddəs Məryəmin onları fəlakətlərdən qoruyacağına ümid edirdilər. 1897-ci ildə Avstriya-Macarıstanda ilk seysmoloji rəsədxana Lyublyanada Veqova küçəsində quruldu.