Mövlud Visaitov

Mövlud Visaitov — Böyük Vətən müharibəsi iştirakçısı, ilk 255-ci ayrı Çeçen-İnquş süvari alayının komandiri, sonra 28-ci Qvardiya Süvari Alayı (6-cı Qvardiya Süvari Diviziyası, 3-cü Qvardiya Süvari Korpusu, 2-ci Belarus Cəbhəsi) komandiri, qvardiya polkovnik-leytenantı, Sovet İttifaqı Qəhrəmanı (1990).

Mövlud Visaitov
Doğum tarixi 13 may 1913(1913-05-13)[1]
Doğum yeri
Vəfat tarixi 23 may 1986(1986-05-23)[1] (73 yaşında)
Vəfat yeri
Fəaliyyəti hərbi qulluqçu
Partiyası
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Bioqrafiyası

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Laxa Nevre kəndində (və ya Nijni Naur, indiki Çeçenistanın Nadterek rayonu), kəndli ailəsində anadan olub. Milliyətinə görə çeçendir. 1942-ci ildən Sov. İKP üzvü. 1932-ci ildə kooperativ texniki məktəbi bitirib, mağaza müdiri işləyib.

1932-ci ildən Qızıl Orduda xidmət edir. 1935-ci ildə Ordjonikidze piyada məktəbini və 1941-ci ildə süvari komandir heyəti üçün təkmilləşdirmə kurslarını bitirir. Müharibənin əvvəlində general-mayor M. Maleevin komandanlığı altında 3-cü Süvari Diviziyasının 34-cü Süvari Alayında kapitan olur.

1941-ci ilin iyunundan kapitan[2] rütbəsi alır. İlk döyüşlərdə fərqlənir. 18–22 iyul 1941-ci ildə Kirdanı (Qərbi Ukrayna) yaxınlığındakı döyüşdə eskadra hücum əmri alır. Güclü atəşə baxmayaraq, eskadron komandiri Visaitov şəxsi heyətini hücuma qaldırir, hərmi qorumaları vurur və düşmənin müdafiəsinə hücum çəkir. Sonrakı günlərdə eskadra almanların hücumlarını üç dəfə dəf edir. Bu döyüşlərdə kapitan Visaitov şəxsi cəsarət göstərir və yaralanır. Cəsarətinə görə "Qırmızı Bayraq" ordeni ilə təltif edilir.

Yaralandıqdan sonra xidmətə qayıdaraq, polkovnik S. Qorşkovun rəhbərlik etdiyi atıcı diviziyasının ayrı bir kəşfiyyat batalyonunun komandiri təyin edilir.

Müharibədən sonra

[redaktə | mənbəni redaktə et]

1945-ci ilin iyununda Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adına təqdim edilir, lakin "Lenin" ordeni ilə təltif edilir. Ümumilikdə üç dəfə Qəhrəman adına təqdim edilir[3].

Müharibədən sonra 2-ci Belorus Cəbhəsi komandanlığının qərarı ilə M. Frunze Hərbi Akademiyasına oxumağa göndərilir, ancaq bir neçə ay sonra ehtiyata buraxılır və Qazaxıstana sürgün edilir. Deportasiyadan qayıtdıqdan sonra Qroznı şəhərində yaşayır. "Terekdən Elbaya qədər, Qvardiya Alayının keçmiş komandirinin xatirələri Böyük Vətən müharibəsi illərində döyüş yolu" kitabının müəllifidir. Kitab 1966-cı ildə Qroznıda nəşr edilmişdir. 2013-cü ildə kitab yenidən çap edilir[4].

23 may 1986-cı ildə vəfat edir. Nadterek kəndində dəfn edilir. 5 may 1990-cı ildə Visaitov Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adına layiq görülür (ölümündən sonra).

Maraqlı fakt

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Visaitov bir dəfə Terek sahilində həmkəndlilərinin yanında oturmuşdu. Yoldaşları Böyük Vətən müharibəsi hadisələrindən danışmağa başlayırlar. Söhbət tədricən mükafatların cəsarətə görə verilmədiyini, ancaq səlahiyyətlilərə yaxınlığından asılı olaraq verildiyi, əsgərlərin həmişə yalnız öz xilasını fikirləşdiyi iddiasına yönəlir.

Visaitov ocağın yanında durub sadəcə deyilənlərə qulaq asır. Sonra TT tapançasını çıxardır, içindəki patronları ocağın içərisinə atır. Həmsöhbətlər dərhal susdular və qısa bir qarışıqlıqdan sonra oddan uzaqlaşmağa başladılar. Patronlar bir-birinin ardınca partlayır. Kişilər hər partlayışdan sonra yerə yıxılaraq sahil boyunca qaçırlar. Yalnız Visaitov duruşunu dəyişmir. Son partlayış baş verdikdən sonra, yoldaşlar odun ətrafına toplaşır. Sükut içində Visaitov qısaca bunu deyir: "Bax cəbhədə də eyni ilə belə idi"[5].

Mükafatlar və titullar

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Sovet İttifaqı Qəhrəmanı (05.05.1990).

İki Lenin ordeni (29.06.1945[6]; 05.05.1990);

Qırmızı Bayraq ordeni (29.12.1941)[7];

3-cü dərəcəli Suvorov ordeni (17.02.1945)[8];

1 dərəcəli Vətən Müharibəsi ordeni (18.03.1985)[9];

Qırmızı Ulduz ordeni (06.11.1943)[10]. o cümlədən: "Döyüş xidmətlərinə görə" medalı (03.11.1944);

"Stalinqradın müdafiəsinə görə" medalı[11];

"Kiyevin müdafiəsinə görə" medalı;

"1941-1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində Almaniya üzərində qələbəyə görə" medalı;

"Köniqsberqin alınmasına görə" medalı;

"Əmək veteranı" medalı;

"Qüsursuz xidmətə görə" medalı (SSRİ), 2-ci dərəcə.

Digər dövlətlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Şərəf Legionu ordeni (ABŞ, may 1945).

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 Movlid Visaitov // TracesOfWar.
  2. ↑ "Электронный банк документов «Подвиг народа в Великой Отечественной войне 1941—1945 гг.». Лист дела 13". 2014-03-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-02.
  3. ↑ Хамид Ауховский. "Как два чеченца, два Героя, на берегу одной реки, защищали Родину свою". bukanovskay.ru. 2012-02-03. 2016-03-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-06-02.
  4. ↑ Мовлид Висаитов. "От Терека до Эльбы". Российская государственная библиотека (rus). 2021-10-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-02-18.
  5. ↑ Эдильбек Хасмагомадов. "Чеченские исторические анекдоты". Информационное агентство «Чечен-Инфо». 2015-10-24. 2016-10-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-10-12.
  6. ↑ "Указ Президиума Верховного Совета". Подвиг народа. 1945-06-27. 2010-04-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-04.
  7. ↑ "Фронтовой приказ". Подвиг народа. 1941-11-17. 2010-04-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-04.
  8. ↑ "Наградной лист". Подвиг народа. 1945-02-09. 2010-04-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-04.
  9. ↑ "Висаитов Мавлид Алероевич". Подвиг народа. 1986-08-01. 2010-04-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-04.
  10. ↑ "Наградной лист". Подвиг народа. 1943-10-04. 2010-04-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-04.
  11. ↑ "Представление на награждение". Подвиг народа. 1943-05-10. 2010-04-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-04.