Məşədi Əli Rəfiyev

Məşədi Əli Rəfiyev və ya Əli Rəfioğlu (1886, Yelizavetpol – 9 sentyabr 1948, İstanbul) — Gəncə Şəhər Dumasının qlasnısı (1910–1913), Gəncə Dövlət Bankının sədri, Türk Ədəmi-Mərkəziyyət Firqəsinin (1917), daha sonra Müsavat Partiyasının üzvü, Müsavat Partiyasının Gəncə təşkilatının sədri, Müsavat Partiyasının xarici bürosunun üzvü və xeyriyyəçi.

Məşədi Əli Rəfiyev
Azərbaycan Dövlət Bankının Gəncə şöbəsinin sədri
1918 – 1920
Müsavat Partiyası Gəncə Təşkilatının sədri
SonrakıNəsib bəy Yusifbəyli
1910 – 1913
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi 1886
Doğum yeri
Vəfat tarixi 9 sentyabr 1948(1948-09-09)
Vəfat yeri
Dəfn yeri
Partiya
Atası Hacı Məmmədhüseyn Rəfiyev
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Aprel işğalına qarşı baş tutmuş Gəncə üsyanının iştirakçısı olub, üsyan məğlub olduqdan sonra mühacirət edib.

Həyatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Məşədi Əli Hacı Məmmədhüseyn oğlu Rəfiyev 1880-ci ildə Gəncədə anadan olub.[1][2] İlk təhsilini Gəncənin "Şah Abbas" məscidinin yanındakı mədrəsədə alıb. Sonra isə, Gəncə Kişi Gimnaziyasını bitirib.[3] Təhsilini bitirdikdən sonra ticarətlə məşğul olub.[1][3]

Oturanlar soldan sağa: Şəfi bəy Rüstəmbəyli, Məhəmməd Əmin Rəsulzadə, Məşədi Əli Rəfiyev

Gəncə Müsəlman Xeyriyyə Cəmiyyətinin üzvü kimi xeyriyyəçilik fəaliyyəti göstərib.[4] Gəncə general-qubernatorunun fərmanı ilə atası Hacı Məmmədhüseyn və qardaşı Abbasla birlikdə Gəncə Müsəlman Xeyriyyə Cəmiyyətinin fəxri üzvü seçilib.[1][3] 1906-cı ildə qurulmuş “Difai” partiyasının Gəncə Komitəsinin üzvü olub.[2] 1910-cu ildəki seçkilərdə "Nəşri-Maarif" cəmiyyətinin Gəncə şöbəsinin idarə heyətinə, 1909–1913-cü illər arasında isə Gəncə Şəhər Dumasına üzv seçilib.[1] 1917-ci ildə yaradılmış Türk Ədəmi-Mərkəziyyət Firqəsinin, firqə "Müsavat" partiyası ilə birləşdikdən sonra isə Müsavat partiyasının fəal üzvlərindən olub.[3]

Nəsib bəy Yusifbəylidən sonra Müsavat Partiyasının Gəncə təşkilatına rəhbərlik edib.[3][5] Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə ilk milli Azərbaycan Dövlət Bankının Gəncə şöbəsinin müdiri olub.[1][5] 1919-cu il 2-11 dekabr arasında Bakıda keçirilmiş Müsavat Partiyasının ikinci qurultayında rəyasət heyətinə seçilib.[6]

Aprel işğalından sonra qardaşları ilə birlikdə sovet-bolşevik rejiminə qarşı Gəncə üsyanının təşkilində iştirak edib.[3] Üsyan yatırıldıqdan sonra təqiblərdən qurtularaq Türkiyəyə mühacirət edib. Mühacirətdə Müsavat Partiyasının xarici bürosunda fəaliyyət göstərib.[7][8]

Məşədi Əli bəy 1948-ci il sentyabrın 7-də İstanbulda dünyasını dəyişib.[9] Fəriköy qəbiristanlığında dəfn edilib.[10]

Ailəsi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Atası Hacı Məmmədhüseyn Rəfiyev ticarətçi və sənayeçi olub.[7] Təbriz, Nijni Novqorod, İstanbul, Tehran və Parisdə xalça mağazaları olub. Gəncə Müsəlman Xeyriyyə Cəmiyyətinin, Difai Partiyasının Gəncə təşkilatının üzvü,[7] Gəncə Şəhər Dumasının qlasnısı olub.[11]

Qardaşı Musa bəy Rəfiyev Zaqafqaziya Seyminin Müsəlman fraksiyasının və Azərbaycan Cümhuriyyəti Milli Şurasının üzvü olub.[12] Azərbaycan Cümhuriyyətinin ikinci və beşinci hökumətlərində nazir vəzifəsini daşıyıb.[13][14] Azərbaycan Cümhuriyyəti Parlamentinə Müsavat partiyasından seçilərək Maliyyə-büdcə komissiyasında fəaliyyət göstərib.[15][16] Gəncə üsyanının təşkilatçılarından biri olub. Üsyan məğlub olduqdan sonra əvvəlcə İstanbula daha sonra isə Təbrizə mühacirət edib.[17][18]

Məşədi Əli Rəfiyev 1899-cu ildə Xədicə Rzayeva ilə ailə qurub. Bu evlilikdən 4 oğuları (Məhəmməd, Hüseyn, Səlim, İslam) və 3 qızları (Validə, Cəmilə, Şəfiqə) olub.[10] Gəncə Kişi Gimnaziyasının 10-cu sinfində oxuyan böyük oğlu Məhəmməd Rəfiyev Şamxor döyüşündə dünyasını dəyişib.[10][19] Gəncə üsyanından sonra Türkiyəyə mühacirət edən Məşədi Əli bəy bura oğulları Səlim və İslamı da gətirib.[20] Daha sonra burada ikinci dəfə İsmayıl bəy Qaspıralının qızı Nigar xanımla ailə qurub.[7][10]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 3 4 5 Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası (PDF) (az.). II. Bakı: Lider nəşriyyat. 2005. 305. ISBN 9952-417-44-4. 2015-10-18 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2024-05-29.
  2. ↑ 1 2 Özcan, Ömər. Səlim Rəfiq Rəfioğlu - Soyu, mühiti, təhsili, müəllimliyi, yaradıcılığı (az.). Bakı: Elm və təhsil nəşriyyatı. 2013. 49. ISBN 978-9952-8142-4-8.
  3. ↑ 1 2 3 4 5 6 Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Gəncə Quberniyasından olan dövlət xadimləri (PDF) (az.). Gəncə: Elm nəşriyyatı. 2018. 225. 2022-12-19 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2024-05-29.
  4. ↑ "Gəncə Müsəlman Xeyriyyə Cəmiyyəti - TARİX". gancapost.info. 2021-10-21. 2024-06-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-06-20.
  5. ↑ 1 2 Yaqublu, Nəsiman. Cümhuriyyət qurucuları (PDF) (az.). Bakı: Nurlar nəşriyyatı. 2018. 82. ISBN 978-9952-507-96-6. 2021-04-11 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2024-06-05.
  6. ↑ Özcan, Ömər. Səlim Rəfiq Rəfioğlu - Soyu, mühiti, təhsili, müəllimliyi, yaradıcılığı (az.). Bakı: Elm və təhsil nəşriyyatı. 2013. 50. ISBN 978-9952-8142-4-8.
  7. ↑ 1 2 3 4 Tahirli, Abid. "Səlim Rəfiq və ailəsi haqqında salnamə". 525-ci qəzet. 2014-08-04. 2024-06-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-06-20.
  8. ↑ İbrahimli, Xaləddin. Azərbaycan mühacirət tarixi (az.). Bakı: Elm və təhsil nəşriyyatı. 2012. 96. 2024-05-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-05-20.
  9. ↑ Yaqublu, Nəsiman. Cümhuriyyət qurucuları (PDF) (az.). Bakı: Nurlar nəşriyyatı. 2018. 318. ISBN 978-9952-507-96-6. 2021-04-11 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2024-06-05.
  10. ↑ 1 2 3 4 Əhməd, Dilqəm. "Qaspıralının qızı ilə evlənən azərbaycanlı – FOTO". Teleqraf.com (az.). 2019-05-16. 2024-06-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-06-05.
  11. ↑ Quliyev, Dilqəm. "Soy-kökünün tanınmış nümayəndəsi- Ruslan Rəfizadə". Xalq qəzeti (az.). 2024-01-07. 2024-06-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-06-21.
  12. ↑ Rəfiyev, Tofiq. "Муса Рафиев - один из создателей Азербайджанской Демократической Республики". 1news.az (rus). 2022-05-29. 2022-07-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-05-29.
  13. ↑ Yaqublu, Nəsiman. Cümhuriyyət qurucuları (PDF) (az.). Bakı: Nurlar. 2018. 317. ISBN 978-9952-507-96-6. 2021-04-11 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2024-05-29.
  14. ↑ Адрес-календарь Азербайджанской Республики на 1920-й год. Баку, 1920 (PDF) (rus). Bakı: Nağıl evi. 2011. 273. ISBN 978995221073-6. 2021-01-31 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2024-05-14.
  15. ↑ Адрес-календарь Азербайджанской Республики на 1920-й год. Баку, 1920 (PDF) (rus). Bakı: Nağıl evi. 2011. 269. ISBN 978995221073-6. 2021-01-31 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2024-05-14.
  16. ↑ Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti: 1918-1920: Parlament (stenoqrafik hesabatlar) (az.). I. Bakı: Azərbaycan nəşriyyatı. 1998. 139. 2024-05-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-05-29.
  17. ↑ Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Gəncə Quberniyasından olan dövlət xadimləri (PDF) (az.). Gəncə: Elm nəşriyyatı. 2018. 191. 2022-12-19 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2024-05-29.
  18. ↑ Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası (PDF) (az.). II. Bakı: Lider nəşriyyat. 2005. 306. ISBN 9952-417-44-4. 2015-10-18 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2024-05-29.
  19. ↑ Özcan, Ömər. Səlim Rəfiq Rəfioğlu - Soyu, mühiti, təhsili, müəllimliyi, yaradıcılığı (az.). Bakı: Elm və təhsil nəşriyyatı. 2013. 53. ISBN 978-9952-8142-4-8.
  20. ↑ "Gəncənin məşhur Rəfibəylilər ailəsindən olan ədəbiyyatşünas Səlim Rəfiq Rəfioğlu". gencexeber.az (az.). 2023-04-04. 2023-06-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-06-20.