Mərkəzi Asiya üstəgəl Yaponiya

Mərkəzi Asiya üstəgəl Yaponiya dialoqu – Yaponiya ilə Mərkəzi Asiyada yerləşən dövlətlər (Qazaxıstan, Qırğızıstan, Tacikistan və Özbəkistan) arasında yeni əməkdaşlıqlar yaratmaq məqsədilə irəli sürülən siyasi təşəbbüs. Məqsəd Yaponiya ilə Mərkəzi Asiya arasında əlaqələri yeni səviyyəyə qaldırmaqdır.[1][2] Neytrallığını qoruyan Türkmənistan sadəcə müşahidəçi qismindədir.

Üzvlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Tarix

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Dialoq 28 avqust 2004-cü ildə Qazaxıstanın Astana şəhərində Yaponiya və Mərkəzi Asiya ölkələrinin nazirlərinin görüşündə elan olunmuşdur. Buraxılan birgə bəyannamədə tərəflərin 4 istiqamətdəki baxışları əks olunmuşdur: fundamental prinsiplər və dəyərlər, əlaqələrin genişləndirilməsi, regionlararası əməkdaşlıq və beynəlxalq arenada əməkdaşlıq. Bəyannaməyə əsasən dialoqun əsas hədəfləri bunlardır:[1]

  • Mərkəzi Asiyada sülh, stabillik və demokratiyanı gücləndirmək.
  • Regionun iqtisadi fondlarını, islahatları və sosial inkişafı gücləndirmək.
  • Regionlar arası əməkdaşlığı gücləndirmək.
  • Mərkəzi Asiya ilə qonşu regionlar arasında yaxşı əlaqələrin saxlanılması və inkişaf etdirilməsi.
  • Digər regional məsələlərə hörmətlə yanaşan Yaponiya-Mərkəzi Asiya əməkdaşlığı.

Birgə bəyannamədə Yaponiya ilə Mərkəzi Asiya arasında potensial əməkdaşlıq sahələri də göstərilmişdir.

Kavaquçiyə görə ilk görüş 2004-cü ildə Qazaxıstanın baş naziri olan Qasım-Comərd Tokayevin səyləri ilə baş tutmuşdur.[3]

Növbəti görüşlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]

4 mart 2005-ci ildə beş ölkə Özbəkistanın Daşkənd şəhərində yenidən görüşmüşdür. 5 iyun 2006-cı ildə Tokioda növbəti görüş baş tutmuşdur. Bu görüşdə görüşlərin davam etdirilməsinə qərar verilmişdir.[4] Görüş zamanı Yaponiya-Mərkəzi Asiya mübadiləsindəki inkişaflar və problemlər müzakirə olunmuşdur. Əfqanıstanın xarici işlər naziri görüşdə qonaq qismində iştirak etmişdir.[5]

İki region arasında intellektual mübadiləni inkişaf etdirmək üçün Tokioda iki "intellektual dialoq" baş tutmuşdur.[6]

Dördüncü görüş 10 noyabr 2012-ci ildə Tokioda baş tutmuşdur. Görüşdə Qırğızıstan xarici işlər naziri Erlan Abdıldayev, Yaponiya xarici işlər naziri Koiçiro Qemba, Qazaxıstan xarici işlər naziri Erlan İdrisov, Tacikistan xarici işlər naziri Hamrohon Zarifi, Türkmənistan xarici işlər naziri Rəşid Meredov, Özbəkistan xarici işlər naziri Vladimir Norov iştirak etmişdir. Görüş zamanı Yaponiya hökuməti regional əməkdaşlıq üçün 700 milyon dollar büdcə ayırmağa qərar vermişdir.[7]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 Joint Statement "Central Asia + Japan" Dialogue/Foreign Ministers' Meeting Arxivləşdirilib 2016-03-03 at the Wayback Machine Foreign Ministry of Japan
  2. ↑ Press Release: "Central Asia plus Japan" Dialogue/Foreign Ministers Meeting Arxivləşdirilib 2016-03-03 at the Wayback Machine Foreign Ministry of Japan
  3. ↑ "Central Asia and Japan: 15 Years of Multilateral Cooperation". 2022-03-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-12.
  4. ↑ "Central Asia plus Japan" Dialogue/Senior Officials Meeting Arxivləşdirilib 2022-04-05 at the Wayback Machine Foreign Ministry of Japan
  5. ↑ "Central Asia plus Japan" Dialogue - Action Plan Arxivləşdirilib 2022-04-05 at the Wayback Machine Foreign Ministry of Japan
  6. ↑ Second "Central Asia plus Japan" Intellectual Dialogue Arxivləşdirilib 2022-04-05 at the Wayback Machine Foreign Ministry of Japan
  7. ↑ "Japan to Provide $ 700 Million to Central Asia". The Gazette of Central Asia. Satrapia. 13 November 2012. 4 August 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 12 July 2021.