Mariya Mitçell

Mariya Mitçell (ing. Maria Mitchell, 1 avqust, 1818-26 iyun, 1889) — ABŞ astronomu.

Mariya Mitçell 1818-ci ildə Massaçusets ştatının Nantuket şəhərində dünyaya gəlib. O dövrün ənənələrindən fərqli olaraq, Mitçellərin ailəsində qızların təhsilinə böyük diqqət verilir və genderlərarası intellektual bərabərlik prinsipinə əməl edilirdi.

Atası Vilyam Mitçellin məktəbində təhsil alan Mariya astronomiya elmini də atasından öyrənməyə başlamışdı. Atasının teleskopu onun uşaq yaşlarından yaxın dostu, sirdaşı olmuşdu. Bu teleskopla o, göy cisimlərini seyr edir, kainatın sirlərini öyrənməyə çalışırdı. Artıq 11 yaşında olarkən Mariya Mitçell atasına günəş tutulmasının vaxtını müəyyən etməyə kömək etmişdi.

1847-ci ildə oktyabrın 1-də o, teleskop vasitəsilə səmada yeni komet aşkar etmişdi. Kometə onun adı qoyulmuş və o, “Xanım Mariya Mitçell” adlandırılmışdı. Danimarka kralı Frederik bu tapıntıya görə onu medalla təltif etmişdi.

Mariya Mitçell elmi fəaliyyətini davam etdirmiş və Amerika Elm və İncəsənət Akademiyasının ilk qadın üzvü olmuşdu. 1865-ci ildə o, Vassar kollecində astronomiya elmləri professoru, sonra isə kollecin rəsədxanasının direktoru təyin edilmişdi.

Mariya Mitçellin adı Amerika tarixinə təkcə ilk qadın astronom kimi düşməyib. O həm də qadın və insan hüquqları sahəsində fəaliyyətinə görə dövrünün ictimai xadimi kimi tanınır. Buna görə də onun adının qarşısında birinci sözü tez-tez işlənir.

XIX əsrin ortalarında onun yaşadığı dövrdə qadınlar elm dünyasında demək olar heç bir mövqe tutmurdu. Mariya Mitçell Vasser kollecində professor olduğu illər biliyi və təcrübəsinin daha çox olmasına baxmayaraq, kişi professorlardan daha az maaş aldığını öyrənəndən sonra ona eyni maaş verilməsini tələb etmiş və buna nail olmuşdu.

Amerikada vətəndaş müharibəsi zamanı quldarlıq əleyhinə fikirlərini söyləməkdən çəkinməyən Mariya Mitçell qul əməyinə etiraz əlaməti olaraq pambıq parçalardan geyim geyməkdən imtina etmişdi. O, Amerikada qadın hüquqları uğrunda mübarizə aparan öncül qadınlardan biri olmuşdur. Mariya Mitçell 1873-cü ildə Amerika Qadın İnkişaf Assosiasiyasının təsis edilməsinə kömək etmişdi. O, 1889-cu ildə dünyasını dəyişib.

Massaçusets ştatının Nantuket rəsədxanası və elm muzeyinə Mariya Mitçelllin adı verilmişdir. Ayın kraterlərindən birinin adı da onun şərəfinə Mariya Mitçell adlandırılmışdır.