Melita norwood

Bu məqaləyə hansısa kateqoriya əlavə edilməmişdir. Məqaləyə kateqoriyalar əlavə edərək töhfə verə bilərsiz.

Bu məqaləni vikiləşdirmək lazımdır. Lütfən, məqaləni ümumvikipediya və redaktə qaydalarına uyğun şəkildə tərtib edin.

XX əsrin və ya son 100 ilin ən uzun müddət kəşfiyyat orqanına xidmət etmiş şəxs kimi də tanınmış, 35 il SSRİ təhlükəsizlik orqanlarına xidmət etmişdir. Hal-hazırda 90 yaşlı bu qadın Londonun cənubundakı kiçik evində yaşayır. Melita Norvud 1945-ci ildə SSRİ-yə ingilislərin əlindəki atom bombasının sirlərini verməklə 1 il sonra SSRİ-nin də "atom klubu"na üzv olmasında baş rol oynayan casus olaraq kəşfiyyat tarixinə keçmişdi. 1937-ci ildən 1972-ci ilə qədər SSRİ DTK-na xidmət edən bu qadının ifşa olunması isə 1992-ci ildə baş verir. Xanım Norvudun iç üzünü ortaya çıxaran isə 1992-ci ildə İngiltərəyə sığınan DTK arxiv idarəsində çalışan Vasili Mitroxin oldu. Mitroxinin iltica tələbinin qəbul olunmasını qarşılıqsız buraxmayaraq, aralarında Norvudun da olduğu bir çox İngiltərə vətəndaşı rus agentlərinin adını Mİ6 şeflərinə çatdırmışdı. Belə ki, xanım Norvud hər nə qədər elmi araşdırma mərkəzlərinin birində kiçik vəzifəli məmur olaraq çalışsa da, atom bombasının sirlərini təqaüdə çıxdığı 1972-ci ilə qədər ruslara ötürə bilmişdi.

50 il davam edən casusluq[redaktə | mənbəni redaktə et]

İngilis kəşfiyyatı onu 1940-cı illərdən etibarən izləməsinə rəğmən casus olmasını, ancaq iltica edən DTK üzvü sayəsində isbat edə bilmişdi. Casusluq karyerasına başladığında Londonun şimalındakı metal araşdırma şirkətində 5 il idi ki, katibə olaraq çalışırdi. Şirkət İngiltərənin nüvə silahlarını təkmilləşdirən önəmli araşdırmalar aparırdı. Çox guvənildiyinden vacib melumatlarin hamisi elinden keçirdi. Amma heç kimin diqqetini çekmeyen bu qadin tez-tez rus agentleri ile goruşerek elde etdiyi gizli bilgilerin nusxesini onlara verirdi. 1945-ci ilden etibaren gizli melumatlara bele eli çatan Norvudu Mİ6 artiq izlemeye başlamişdi. Bunun uçundur ki, 1949-cu ilde gizli bilgilerle elaqesi kesilir. 1951-ci ilde ise tutarli dəlil tapa bilmediklerinden gizli bilgilere sizma mehdudiyyeti goturulur və tebii ki, O, yeniden bu məlumatlari ruslara oturmeye davam edir. Mİ6 üzvleri 1965-ci ilde onun Rusiyaya xidmet etdiyini bilenden sonra əllerinde subut olmadigi uçun və araşdirmalari davam etdirmek uçun herekete keçmediler. və 1992-ci ilde əlinde 6 qutu ile Vasili Mitroxin iltica edir. Getidiyi məlumatlar xanim Norvudun DTK-nın maaşli memuru oldugunu gosterirdi.

Buna regmen hələ də davam eden əməliyyatlarin fiaskoya ugramamasi uçun xanim Norvud haqqinda heç bir qerar çixarilmir və nazirler kabinetine de bu haqda məlumat verilmir. 1996-ci ilde Mitorxinin getirdiyi bilgilər mediyaya açiqlanir. Kabinet ise Norvudun casus oldugunu 1998-ci ilde oyrenir. Açigi hokumet və keşfiyyat bu ixtiyar qadina ne edeceklərini bilmirdilər. Qanunlara gore xanim Norvudun muhakime olunmasi və çox guman edam olunmasi lazim idi. Amma ixtiyar və sevimli nənə goruntusunde olan bu qadinin asilmasinin ictimaiyyetde xoş qarşilanmayacagina inanan mesullar bu fikirden daşinirlar. 1999-cu il 22 aprelde məsələ ile meşgul olan baş hakim Norvud haqqinda muhakimenin 1992-ci ilden etibaren uzun zaman keçdiyinden muhakime olunmasinin və edam edilməsinin "uygunsuz" olacagi şeklindeki qərarini açiqlayir. "Yuksek ideallari" ugrunda olkesinin nuvə silahi sirrlərini Rusiyaya satan qadin bir sozle olkesinin merhemeti sayesinde kendirden xilas olmuşdu.

Peşman deyiləm[redaktə | mənbəni redaktə et]

Sirri ifşa olunduqdan sonra "etdiklərimden peşman deyilem və lazimi şeyləri etdiyime inaniram" – deyirdi. Melitanin casus olmasinda xeberdar olan tek insan ise bu illər erzinde ancaq heyat yoldaşi idi. çox yalvarmasina regmen xanimini bu yoldan dondere bilmemişdi. Hetta qizi belə tutulana qeder anasinin işlərinden xeberdar deyildi. Xanim Norvud ifşa olunduqdan sonra Mİ6 sorguçularini çox yormadi. Her şeyi qururla danişmişdi. İnanmiş bir kommunist idi və ona gore "SSRİ tehsil və sehiyye sahesinde hamiya beraber imkanlar veren, zenginliyi beraber paylaşdiran sisteme bir ornek idi, qerblilər ise onu ortadan qaldirmaga çalişirdilar.

Amerika ile İngilterenin sahib oldugu atom bombasina Rusiyanin sahib olmamasi boyuk bir haqsizliqdir". Norvud nuvə muharibesine sebebiyyet vere bilecek cehdde oldugu uçun çox tenqid olundu, amma ferqinde olmadan dunya uçun boyuk bir yaxşiliq etdiyini və balans yaratdigini teqdir edenlər de vardir. Onlara gorə Amerika 1950-ci illərin əvvəllərində Koreya müharibəsində, SSRİ-nin de nuvə silahi oldugu uçun Yaponiya oldugu kimi davranmamişdi və ya buna curet ede bilmemişdi.

Ən yüksek medal[redaktə | mənbəni redaktə et]

Xanım Norvud 30-cu illərde kommunizme bağlanmış və gizlice kommunist partiyasina üzv olmuşdu. Heç kim kommunist oldugunu bilmirdi. Şirin gorunuşlu bu xanimi yüz ilin en onemli casuslarindan biri olmasi şubhesizdir. Ele onemli bilgilər sizmişdi ki, ruslar onu en yuksek medallardan biri ile təltif etmişdilər. Ruslar uçun casusluga başladiginda həle 25 yaşinda genc bir qiz idi. Kommunist sevgisi ona latviyali atasindan miras qalmişdi. Stalinin Rusiyada iqtidara gəlmesinden 4 il sonra casusluga başlamişdi. O zamanlar Stalinin Rusiya içinde etdiyi zulmlərdən dunya xebersiz idi. Çox güman ki, Norvud da. 40 ile yaxin ruslar uçun çalişan Norvudun bank hesabinda dəyişiklik olmamişdi. Ozu bu hali "pul uçun deyil, yuksek ideallarim uçun casusluq edirem" şeklinde izah edirdi.

"... heç yaraşdirmiram"[redaktə | mənbəni redaktə et]

İngiltərənin en onemli casusu indi 90 yaşindadir və 50 il once riyaziyyat muəllimi olan eri ile satin aldiqlari və casusluq heyatinin hamisina şahid olan London xaricindeki 2 mertebəli evinde xoşbext heyat yaşayir. Dediyine gore eri de inanmiş bir sosialist idi. Casusluq etmesini istemese de, heç vaxt qarşisini almaga çalişmamişdi da. 1986-ci ilde erinin vəfatindan sonra xanim Norvud evde tek-tenha yaşayir.

Tutulmasini ustunden çox keçmesine baxmayaraq, hələ de onun DTK üçün çalişmasina kim sebeb oldugunu soylemeyen Norvud Rusiyaya en sonda eri ile 1979-cu ilde getmiş və ona verilen pul mukafatini qebul etmemişdi. Rusiyaya oturduyu məlumatlarla hemin olke uçun xidmet eden qadin casuslarin en onculu idi. Belə ki, onun gonderdiyi bilgilər sayesinde Stalin İngilterenin nüvə silahlanma proqrami haqqinda bezi ingilis nazirlərinden daha çox məlumatli idi. O dövrun İngiltere baş naziri Klement Attilinin kabinetindeki dostlarindan bele gizletdiyi bilgilər birbaşa Kremle oturulurdu. Hələ de bagçasinda meyvə yetişdirmekle meşgul olan xanim Norvud herdenbir onunla reportaj hazirlamaga gələn media mensublarina "İnsanin oz olkesi əleyhine casusluq etmesini heç yaraşdirmiram" deyir.

Son soz evəzi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Bəli, Soyuq muharibe bu və bunun kimi olaylarla yadda qaldi. Dunya yenice rahat nefes almaga başlamişdi ki, yeniden arani qizişdiracaq olay oldu. Tarixe 11 sentyabr 2001-ci il terror hadisəsi bomba kimi duşdu. Və yeniden Amerikanin da içinde oldugu bir çox olkələr keşfiyyat sistemlərine yeniden "əl gezdirməli" oldular. Bunun evvəlceden planlaşdirilan və ya tesaduf olmasini soylemek çetindir. Amma gerçek budur ki, dunyada Soyuq muharibeden sonra indi daha tekmil keşfiyyat muharibesi getmekdedir. Statistikaya diqqet edek. 11 sentyabrdan sonra Amerika oz keşfiyyat personalini ne az, ne çox duz 170 mine çatdirmaq niyyetine idi. Yaradilacaq bu 4 yeni orqanin illik budcesi ise 37 milyard dollar olacaqdir. Bu 170 min neferlik personalin her biri uçun texminen illik 220 min dollar demekdir. "Super Keşfiyyat Xidmeti" olaraq da tanimlandirilan bu orqan 100-den çox ayri-ayri ofisin bir araya getirilmesi ile formalaşacaqdir. Tesevvur uçun mence, kifayet qeder maraqli reqemlərdir. 11 sentyabrdan sonra keşfiyyatin, daha dogrusu dunya keşfiyyatinin neye və ya kime qarşi yonəleceyi de o qeder məlum deyildir. Dunyada geden proseslər, baş veren olaylar, meqsedli və ya meqsedsiz ictimaiyyete sirinan verilişlər, şou proqramlar sanki bizlərə gizlice piçildamaqdadir: "Qardaşina bele guvənme". Heqiqeten de olduqca tehlukəli tendensiyadir. Medeniyyet qeder dunyada daha tez etrafli qol atan, milyonlarla insan birleşdirmek imkani olan bu qavrami bəlke de dagitmaq, şuurlardan silmek meqsedi gudur. Mehz "mexfilər" silsilesi başligi altinda verdiyim bu yazilarda sade tarix reqemlemesi etmek fikrim qetiyyen olmamişdir. Men bunlarla insanlari etraflarinda baş verenləre soyuqqanli yanaşmalarina və siradan bir keşfiyyat oyunun qurbanlarina çevrilmemələrine çagiriram. Dunya ikibaşlidir. Nece deye soruşsaniz bu cur cavab vererdim və ya terif ederdim bu dunyani. Bu gun kulli miqdarda pul mukafatinin, maliyye yardiminin, her cure komekliyin acindan olmemek uçun qida menteqesine yeriye bilmediyinden surune-surune getmeye çalişan bir uşagi deyil, onun bu acinacaqli vəziyyetini goruntuye alan bir fotoqrafa verildiyi bir dunyanin sakinləriyik. Ali çimenin "İstihbarat dunyasinin perde arxasi" kitabindan yararlanaraq hazirladigim bu meqalede de insanlarin diqqetini bu kimi ikibaşli oyunlara çekmekle bele bir çirkinliklərin hokm sureceyi teqdirde get-gede insanlarin, insan heyatinin pul qeder deyeri olmayacagina inandigimi bildirmek isteyirem. Amma təsəllim de var. Mexfilər sayti uçun bu yaziya son sozu bele deyerdim;

"Allahi zalimlərin etdikləri eməllərden esla qafil sanma! Allah (c.c) onlarin cezasini yubadib ele bir gune saxlayar ki, hemin gun gozləri hedeqesinden çixar."