Mithəd Camal Küntay

Mithəd Camal Küntay (türk. Mithat Cemal Kuntay 1 yanvar 1885, Konstantinopol – 30 mart 1956, İstanbul) — Türkiyə yazıçısı və şairi, hüquqşünası və ədəbiyyatşünası. Bir sıra bioqrafik əsərlərin, eləcə də "Üç İstanbul" (türk. Üç İstanbul) romanının müəllifidir.^[1]

Mithəd Camal Küntay
türk. Mithat Cemal Kuntay
Doğum tarixi	1 yanvar 1885
Doğum yeri	İstanbul Osmanlı imperiyası
Vəfat tarixi	30 mart 1956 (71 yaşında)
Vəfat yeri	İstanbul, Türkiyə
Dəfn yeri	Qaracaəhməd qəbiristanlığı
Vətəndaşlığı	Türkiyə
Milliyyəti	türk
Təhsili	İstanbul Universitetinin hüquq fakültəsi
İxtisası	hüquqşünas
Fəaliyyəti	hakim, şair, bioqraf
Əsərlərinin dili	türk, fransız
İstiqamət	yazıçı
Tanınmış əsəri	Üç İstanbul

1885-ci ildə İstanbulda anadan olan Mithəd Camal Küntay Şkoderdən olan mühacir ailənin oğludur. Atası Selim Sırrı bəy, anası Rumelinin Tırhala qəsəbəsindən Samiye Hanımdır. Atasının ailəsi Rus-türk müharibələri zamanı doğma yerlərini tərk etmişdilər.^[2]. Anasının uşaq ikən oxuduğu Namik Kamalın "Çezmi" romanı ona ilk ədəbi zövqünü yetişməsində böyük rol oynamışdı. Orta təhsilini Aksaraydaki "Mekteb-i Osmaniye" litseyində və fransız "Saint Joseph" litseyində tamamladıqdan sonra tam orta məktəb təhsilini Vefa Litseyində başa vurdu. Sonradan "Mekteb-i Hukuk"u birinci yerlə bitirdi. 17 yaşında atasını itirəndə 10 nəfərlik ailəni dolandırmaq vəzifəsini öz üzərinə götürdü və tələbəlik illərində jurnalist, şəxsi müəllim və daha sonra vəkil kimi çalışaraq ailəni dolandırmağa çalışdı.

Elə həmin dövrdə ilk şeirlərini jurnal və qəzetlərdə dərc etdirdi. Daha sonra yaxın dostu olacaq və bioqrafiyasını yazacağı Mehmet Akif Ərsoy ilə 1903-cü ildə tanış oldu. Bu görüş onun dünyagörüşünə və düşüncələrinə təsir etdi. Sultana onun haqda məlumat verildikdən sonra 1906-cı ildə bir müddət həbsdə qaldı. Mehmet Akif İkinci Konstitusiya Monarxiyasından sonra yazdığı "İstibdat" şeiri bu hadisənin xatirəsinə Mithəd Camal Küntaya həsr edilmişdir. Mehmet Akiflə birlikdə yazdığı "Əlhəmra" şeirini və "Fars Şahina" şeirini "Şəkil Kitabı"nda nəşr etdirdi. Bu onun fars dilli şair kimi nüfuzunu artırdı.^[2]

1908-ci ildə verdiyi imtahan nəticəsində doktoranturaya başladı və hüquq idarəsində dərs verən İbrahim Hakkı Paşanın köməkçisi oldu. Təhsilini bitirdikdən sonra Türkiyədə ilk hüquq doktoru adını aldı. Bir müddət "hüquq natiqliyi" mövzusunda mühazirələr oxuduqdan sonra imtahandan keçərək Ədliyyə Nazirliyində katib vəzifəsində çalışmağa başladı və vaxt keçdikcə direktor köməkçisi vəzifəsinə gətirildi. Birinci Vətəndaş Məhkəməsinin üzvü kimi qısa müddət hakim vəzifəsində çalışdı.

Mithəd Camal Küntay Birinci Dünya müharibəsi dövründə hökumət tərəfindən Çanaqqala Cəbhəsinə göndərilən 40 şair arasında yer alırdı. Şeirlərini müharibə illərində nəşr olunan "Hərb" jurnalında nəşr etdirdi. Milli Mübarizə illərində qəhrəmanlıq şeirləri yazmağa davam etdi. 30 Avqust Zəfərindən sonra yazdığı 'Vətən Duyğuları' şeirinin son iki misrasını Türkiyə Böyük Millət Məclisində Mustafa Kamala oxudu:

Bu vətən ölməsə də ölməz farz-ı muhal / çəkməyən topun arxası bu tabat-ı cesîmi (Güman edək ki, bu vətən ölməsə belə ölməz) / Dünya cəsədi bu nəhəng tabutu çəkməz.)

Bu hadisə Mithəd Camal Küntayın nüfuzunu artırdı.

Mithəd Camal 1923-cü ildə notarius oldu. Beyoğlunun 4. notariat heyətinə təyin edildi və 1956-cı ildə vəfat edənə qədər notariat vəzifəsində davam etdi. Türkiyədə ən uzun notarius vəzifəsini icra edən vəkil adını aldı.^[2]

1950-ci il parlament seçkilərində Cümhuriyyət Xalq Partiyası siyahısından Çorum millət vəkili namizədi olmasına baxmayaraq seçilə bilmədi.^[2]

Hicaz valisi Əhməd Ratip Paşanın nəvələrindən Naile xanımla evlənən Kuntay, sevimli həyat yoldaşını gənc yaşlarında itirdi. Naile xanımla (1895-1945) evliliyindən Vedat (1918-2011) adlı tək oğlu var. Fotoqraf Lale Taran onun tək nəvəsidir. Küntay 30 mart 1956-cı ildə İstanbulda ağciyər xərçəngindən vəfat etmişdir. Qaracaəhmət Qəbiristanlığında dəfn edilmişdir.^[2]

Mithəd Camal Küntayın ilk nəşr olunan şeiri "Çırçır Suyu" adlanır. 1901-ci ildə "Malumat" jurnalında nəşr edilmişdir. "Sıratı Müstakim" Jurnalı və "Tercümanı Adalet"də yayımlanan şeirləri ilə daha çox tanınmışdır. Onun yeganə şeir kitabı olan "Türkün Şahnaməsi" 82 şeirdən ibarətdir. Şeirlərində əruzdan ustalıqla istifadə etmişdir.

Ağır bir dili olan şair zamanla dilini sadələşdirdi. Vətənpərvərlik və millət sevgisi mövzusunda epik və lirik şeirlər yazmışdır. Künay həm də satirik şeirlər yazırdı. Demək olar ki, heç vaxt sevgi mövzusuna müraciət etməmişdir. O, heç bir ədəbi cəmiyyətə üzv olmamışdır.. 1943-1944-cü illərdə "Çınaraltı" jurnalında nəşr olunan son dövr şeirlərində Yahya Kamal Beyatlıdan da təsirlənmişdir.^[3]

Tamaşalarında sadə bir dildən istifadə edirdi. Əsasən vətənpərvərlik mövzusu ilə məşğul olmuşdur.

Yazdığı yeganə roman olan "Üç İstanbül" onun ən vacib əsəridir. Əsər II Əbdülhəmidin dövründə İstanbulda Konstitusiya Monarxiyası və barışıq illərini təsvir edir. Əsərin müəllifin həyatını əks etdirdiyi deyilir. Roman 1983-cü ildə TRT tərəfindən serial olaraq çəkilmişdir.

Onun monoqrafiyaları təfərrüatla təşkil edilmiş sənəd kitablarına bənzəyir.

Küntay həm də ədəbiyyat araşdırmaları aparan və fransız yazarların əsərlərini tərcümə edən ədəbiyyatşünasdır.^[1]

Roman

• Üç İstanbul (1938)

Teatr tamaşaları

• Kamal (1912), 4 aktlı ayə oyunu
• İyirmi Səkkiz Kanun-i Evvel (1918), Çanaqqala haqqında oyun

Antologiya kitabı

• Nefaisi Ədəbiyyatı (1913)

Bioqrafiya və Monoqrafiyalar

• Mehmed Akif (1939)
• İstiqlal şairi Mehmed Akif (1944)
• Namık Kamal: Hadisələr və Dövr İnsanları arasında (1-ci cild 1944; 2-ci cild, I hissə 1949; II cild, II hissə, 1956),
• İlklər və başqaları (1944)
• Türban İnqilabçısı Əli Suavi (1946)
• Mehmed Akif: Ömrü, Sənəti, Şeirləri, Seciyesi, Seçilmiş Şeirləri (1948)

Şeir

• Türkün Şahnamesi (1945. İkinci dəfə 1971-ci ildə yenidən nəşr edilmişdir)

Tədqiqat və araşdırma

• Natiqlik və Müzakirə Dərsləri (1913)
• Böhtan-yi Taassub (1913),
• Natiqlik dərsləri (1914)
• Ədəbi dəftər (1915)

Tamamlanmamış əsər

• Tevfik Fikrət