Novruz Ağayev
Ağayev Novruz Ağagül oğlu (1870 (Bakı)—1948 (Bakı)) — biblioqraf, araşdırmaçı, şair [1]
| Novruz Ağayev | |
|---|---|
| Ağayev Novruz Ağagül oğlu | |
 | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Bakı |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | Bakı |
| Fəaliyyəti | şair |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
N.Ağayev şəxsi mütaliə yolu ilə fars dilini, Yaxın və Orta Şərq xalqlarının tarixi və ədəbiyyatını yaxşı öyrənmişdir. Xüsusilə Məhəmməd Füzuli, Ömər Xəyyam, Əlişir Nəvai kimi klassikləri gözəl bilirdi. O, Bakıdakı "Məcməüş-şüəra" ("Şairlər məclisi") ilə təmasda olmuş, bu məclisin ən görkəmli iştirakçılarından olan Mirzə Abdülxalıq Cənnəti ilə dostluq etmişdir.[2]
Həyatı
[redaktə | mənbəni redaktə et]XX əsrdə Azərbaycan bibliofil və biblioqrafları arasında bir kitab aşiqi kimi tanınan Novruz Ağayev Bakının Saray kəndində doğulmuşdur. Doqquz yaşında olanda ailələri Bakı şəhərinə köçür, o burada bir neçə il mollaxanada oxuyur; ailə vəziyyətlərinin ağırlığına görə gənc Novruz təhsilini yarımçıq qoymalı olur. Bir müddət baqqal, sonra daşyonan şagirdi işləyir. 1905-ci ildən Bakıda, Rusiya şəhərlərində ticarətlə məşğul olur. 1917-1920-ci illər arasında "Musavat" partiyasının üzvü olub siyasi fəaliyyət göstərir. Sovet hakimiyyəti illərində təsərrüfat idarələrində işləmişdir.[3]
Fəaliyyəti
[redaktə | mənbəni redaktə et]Hələ cavan vaxtlarından kitab, qəzet, jurnal, əlyazma toplamağa və onları öyrənməyə böyük həvəsi olmuşdur. Qazancının xeyli hissəsini bu əsərlərin toplanmasına sərf etmişdir. Təsadüfi deyildir ki, 30-cu illərin axırlarından SSRİ EA Azərbaycan filialının Ədəbiyyat və Dil İnstitutunun əlyazmalar şöbəsində işləməyə başlayır. Azərbaycan ədəbiyyatı və mətbuatı əsərlərinin bu fonda toplanması sahəsində səmərəli fəaliyyət göstərir.[4]
Bəs ki, şirin zəbanı var yarın,
Olur ağzında şəhd şəkkər söz.
Açılanda dəhanı misli-sədəf,
Saçar ətrafa dürrü gövhər söz.
Novruz Ağayev ömrünün böyük bir hissəsini Azərbaycan müəlliflərinin əsərlərinin tədqiqinə həsr etmişdir. Xüsusilə Orta əsrlər Azərbaycan şairlərinin lirik şeirlərinin toplanmasında və araşdırılmasında böyük xidmətləri olmuşdur. Təbriz, Sərab, Rəşt, Qəzvin və s. şəhərlərdə səfərlərdə olmuş və bu səfərlərdə Azərbaycan və Şərq əlyazma kitablarını toplamışdır. Onun topladığı əlyazmaların əksəriyyəti hal-hazırda Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası M.Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutunun fondlarında saxlanılır.[5]
Bütün bu əlyazmalarda kolleksionerə məxsus olduğunu bildirən möhür vardır. Möhürün üzərində rus dilində və Azərbaycan dilində ərəb əlifbası ilə "Bakı, Novruz Ağayev" yazılmışdır, möhürün ölçüsü 2,3x3,5 sm.dir.[5] Novruz Ağayevin kolleksiyasında olan Saib Təbrizinin əlyazması (üç nüsxədə) əsasında dahi şairin həyat və yaradıcılığının hərtərəfli tədqiqi mümkün olmuşdur. Saib Təbrizinin əlyazması AMEA M.Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutunda C-4 şifrəsi altında mühafizə olunur.[6]
N.Ağayevin "Neyyir" (nurlu, işıqlı) təxəllüsü ilə yazdığı şeirlər əsasən məhəbbətə dair lirik qəzəllərdən ibarətdir; onların ancaq bir neçəsi "Deyilən söz yadigardır" məcmuəsində çap olunub.[7]
Ləbin fərəh gətirir könlümə şərab kimi,
Həyat bəxş qılır ruyun afitab kimi.
Səni görəndə rəqib ilə bəzmi-işrətdə
Yanar konül həsəd oduna bir kabab kimi.
Səninlə eyşü-səfadə keçirdiyim günlər
Gəlir xəyalıma, ey mahçöhrə, xab kimi.
Yarar güli-tərin üstündə əndəlib otura,
Nədir üzündə durub zülf bir qurab kimi?
Fəvayi-pürxətəri-eşqin içrə seyr edənin,
Gözünə vəsl görünməkdədir sərab kimi.
Bilirmi ləzzəti-eşqi məğazı yox kişilər
Əgər onu içə min dəfə gündə ab kimi?
Rümüzi-eşqi-təcəllayi-hüsni-tələti-yar
Durubdu sinəyi-Neyyirdə bir kitab kimi.[8]
Yüzlərlə mətbu və əlyazma kitablarından, qəzet və jurnal komplektlərindən ibarət olan zəngin şəxsi kitabxanasında Azərbaycan, İran, Türk və s. Şərq xalqlarının klassik və bədii fəlsəfi irsinin qiymətli nümunələri toplanmışdı. Bu kitabların arasında məşhur İran şairi Salman Sevecinin yeganə yadigarı - divanının əlyazması da vardı. Kitabxanasında Nizami Gəncəvi, Xaqani Şirvani, Füzuli, Firdovsi, Xəyyam, Cəlaləddin Rumi və başqa klassiklərin nəfis əlyazma kitabları və divanları olmuşdur. 30-cu illərdə bu kitablar Azərbaycan Dövlət muzeyinin kitabxanasına verilmişdir, hazırda Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası M.Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutunda saxlanılır.[7]
Ömrünün son illərində Azərbaycan dövri mətbuatının tədqiqi ilə məşğul olurdu. Əlyazması halında qalmış "Azərbaycan mətbuatı haqqında qeydlər" adlı bir neçə əsəri var ki, burada bir neçə mətbuat orqanı haqqında müxtəsər məlumat verilir və dövri mətbuatda təsadüf olunan gizli imza və təxəllüslərin sahibləri göstərilir. Səhvlərinə, elmi cəhətdən bəsitliyinə baxmayaraq, bu əlyazması mətbuat tarixini öyrənənlərə kömək edən mənbələrdən biridir.[7]
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ Mirəhmədov Ə.Azərbaycan jurnalistləri və naşirləri (ensiklopediya). Bakı:"Ərgünəş", 2013, 272 s. səh.18
- ↑ Mirəhmədov Ə.Azərbaycan jurnalistləri və naşirləri (ensiklopediya). Bakı:"Ərgünəş", 2013, 272 s. səh. 18
- ↑ Mirəhmədov Ə.Azərbaycan jurnalistləri və naşirləri (ensiklopediya). Bakı:"Ərgünəş", 2013, 272 s. səh.19
- ↑ Mirəhmədov Ə.Azərbaycan jurnalistləri və naşirləri (ensiklopediya). Bakı:"Ərgünəş", 2013, 272 s. səh. 19
- ↑ 1 2 Нагиева Дж.М., Нуралиева Т.Н. Личные и казенные печати. Баку, "Элм", 1991, 120 с. səh.33
- ↑ Нагиева Дж.М., Нуралиева Т.Н. Личные и казенные печати. Баку, "Элм", 1991, 120 с. səh.34
- ↑ 1 2 3 Mirəhmədov Ə.Azərbaycan jurnalistləri və naşirləri (ensiklopediya). Bakı:"Ərgünəş", 2013, 272 s. səh 19
- ↑ Deyilən söz yadigardır. Toplayan və tərtib edən C.R.İsmayılzadə. Bakı, "Yazıçı", 1981. 330 s. səh. 136
Xarici keçidlər
[redaktə | mənbəni redaktə et]