Otsuki Qentaku

Otsuki Qentaku (大槻 玄澤?, 9 noyabr 1757[1][2] – 25 aprel 1827[1], Edo[d]) və ya Otsuki Bansui[3] (大槻 磐水?) – Yaponiya ranqaku alimi və həkimi.

Otsuki Qentaku
yap. 大槻玄沢
Doğum tarixi 9 noyabr 1757(1757-11-09)[1][2]
Vəfat tarixi 25 aprel 1827(1827-04-25)[1] (69 yaşında)
Vəfat yeri
Fəaliyyəti həkim

Həyatı və fəaliyyəti

[redaktə | mənbəni redaktə et]

1757-ci ildə Senday hanının vassalı olan İçinoseki hanının xidmətindəki bir həkimin oğlu kimi doğulmuşdur. O, 1778-ci ildə Qərb tibbini öyrənmək və Suqita Qenpakunun şagirdi olmaq üçün Edoya getmişdir. Maeno Ryotakudan holland dilini öyrənmişdir. 1785-ci ildə Naqasakiyə səfər edərək Decimada yerləşən holland ticarət postunun şoqun tərcüməçisi olan Motoki Yoşinaqanın şagirdi olmuşdur.[4]

1786-cı ildə Edoya qayıtdıqdan sonra Senday hanının Edodakı həkimi vəzifəsini tutmuşdur. 1786-cı ildə Şirando məktəbini açmışdır. İnamura Sanpaku, Udaqava Qenzui və onun övladlığa götürdüyü oğlu Qenşin şagirdləri olmuşdurlar. Qenzui və Qenşin daxili tibb haqqında olan hollandca əsərləri yapon dilinə tərcümə etmişdirlər. Məktəbində hər il Qriqori təqviminə əsaslanan, 1 yanvarda baş tutan Yeni il tədbirinə Edonun əsas ranqaku alimləri qatılırdı. 1811-ci ildə şoqun Tokuqava İenari ilə görüşmüşdür.[4]

Əsərləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Otsukinin şagirdləri üçün yazdığı dərsliyi "Ranqaku kaytey" (azərb. Hollandca öyrənmək üçün addımlar‎; 1788) populyar olmuşdur.[4] İki cilddən ibarət olan bu əsər yapon dilində yazılmış ilk sistematik holland dili qrammatikası əsəridir. Anatomiya təcrübələri ilə məşğul olmuş və Suqita Qenpakunun anatomiya haqqında olan əsərini genişləndirmişdir.[5] 1811-ci ildə xarici işlər üzrə tərcüməçi vəzifəsinə təyin olunaraq Tokuqava şoqunluğu tərəfindən aparılmış ən böyük tərcümə layihələrinin birində – fransız ensiklopediyalarından birinin holland versiyasının tərcüməsində iştirak etmişdir.[4]

Otsuki tələbkar standartları və empirizmi müdafiə etməsi ilə tanınmışdır. O, şayiələrə əsaslanan informasiyaları heç vaxt qəbul etməmiş, faktları özü dəqiqləşdirməyə üstünlük vermişdir. "Enroku" adlı traktatı tütün və siqaret parafernaliyası haqqındadır və o, bu əsər üçün həm Yaponiyadan, həm də xaricdən olan hər mümkün kitabı və əşyanı toplamışdır.[4] Holland dili tələffüzü əsasında yapon dilinin romanizasiyası sistemini təklif etmişdir.[6] 1807-ci ildə yazdığı "Kankay ibun" (azərb. Okeanlar səfərinin hesabatı‎) əsəri Sibirdə qəzaya uğrayıb Rusiyada olmuş yapon dənizçilər haqqındadır.[7]

Şəxsi həyatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Otsukinin oğulları Qenkan və Bankey də ranqaku alimləri olmuşdurlar. Nəvəsi Otsuki Fumihiko monumental "Qenkay" lüğətinin tərtib etmişdir.[4] Digər nəvəsi Otsuki Coden leksikoqraf olmuşdur.[8]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 3 4 Gentaku Ōtsuki // CERL Thesaurus (ing.). Consortium of European Research Libraries.
  2. ↑ 1 2 Bibliothèque nationale de France Gentaku Ōtsuki // BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
  3. ↑ The Japan Biographical Encyclopedia & Who's Who. səh. 1237
  4. ↑ 1 2 3 4 5 6 Kodansha Encyclopedia of Japan. səh. 134
  5. ↑ The Japan Biographical Encyclopedia & Who's Who. səh. 1238
  6. ↑ Frédéric. səh. 795
  7. ↑ Frédéric. səh. 473
  8. ↑ Frédéric. səh. 766

Ədəbiyyat

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Kodansha Encyclopedia of Japan (ingiliscə). VI cild (Niju–Saka). Tokio: Kodansha. 1983. səh. 134. ISBN 0-87011-626-6. İstifadə tarixi: 11 sentyabr 2024.
  • The Japan Biographical Encyclopedia & Who's Who (ingiliscə) (II). Tokio: Rengo Press. 1961. səh. 1237-1238. İstifadə tarixi: 11 sentyabr 2024.
  • Frédéric, Louis. Japan Encyclopedia (ingiliscə). Harvard University Press. 2002. səh. 766. ISBN 9780674017535. İstifadə tarixi: 11 sentyabr 2024.