Pəncab qızılbaşları

Pəncab qızılbaşları (Əli Rza Xanın ailəsi) — bir zamanlar Əfqanıstan və Pəncabda böyük nüfuza malik olan, əslən Şirvan ərazisindən olan qızılbaş əsilli ailə. Nəslin ən tanınmış nümayəndələrindən biri Əli Rza Xan Qızılbaş olmuşdur. O, Birinci ingilis-əfqan müharibəsi və hindistanda[1] ingilislərə yardımı ilə seçilmişdir.

Nəslin tarixi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Əli Rza Xan Qızılbaşın nəsil şəcərəsi (1862)

Sərdar Əli Xan Rza Əli Xanın babası olmuşdur. O, Xəzər dənizi sahilində yerləşən Şirvan elini tərk edərən bölgəyə gəlmişdir. Onun babaları uzun zamanlar Şirvanda hakim mövqedsə olmuşlar[1].

Nadir şah Əfşar Xorasanı ələ keçirdikdən sonra, 1738-ci ildə hindistana hücuma hazırlaşır. Bu zaman Əli Xanı və bir çox qızılbaş hakimlərinin onun səfərdə olmasından istifadə edərək çaxnaşma təşkil edəcəyindən ehtiyat edərək onlarıda Hindistana aparır[1].

Əli Xan kompaniya müddətində orduda olur. Hindistandan qayıtdıqdan sonra Nadir şah onu Qəndəhara vali təyin edir. Digər qızılbaşlar isə Kabil və Pişəvərə hakim təyin edilirlər. Bundan sonra 8 il müddətində bölgədə satitlik hökm sürmüşdür. Vəziyyət Nadir şahın öldürülməısi və Əhməd xan Abdali baş qaldırmasına qədər davam edir. Yeni şahzadənin tac qoyması Qəndaharda baş tutur. O, qızılbaş fraksiyasına inanmasada, onlara qarşı duracaq gücdə olmaması səbəbindən onlara yüksək hərbi postlar vermişdir[1].

Nəticədə Əli Xan Həzaracat vilayətinin idarəsini əldə edir. Onun mülkü Herat şəhəri ətrafına qədər uzanır. O, Əhməd şahı 1760-cı ildə Hindistan səfərində müşaiyyət edir. Üstəlik 1761-ci ildə Panipat döyüşündə iştrak etdir. Döyüş nəticəsində Maratha İmperiyasının əzəməti zəyifləyir. Əli xanın səfər zamanı göstərdiyi cəsarəti dörən Əhməd Şah Əfq1anıstana qayıtdıqdan sonra onun mülklərini və vəzifəsini əlindən alır. 1770-ci ildə isə onun qətli təşkil olunur. Oğlanların ən böyüyü olan Gül Məhəmməd Xanın atası ölüdüyü zaman cəmi 6 yaşı vardı. Əli Xanın dul qadını bir neçə il mülkləri idarə etsədə, sonda müstəqil mülklərə ayrıldılar. Ali Xanın övladları böyüdükcə silah gücünə atalarının mmülklərini bərpa edə bildilər. Teymur Şah onları özübə çəkmək məqsədi ilə Gül Məhəmməd Xanı Kabilə çağıdı və ona Sərdar titulu verdi[1].

Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ 1 2 3 4 5 The Panjab Chiefs. Historical and Biographical Notices of the Principal Families in the territories Under the Panjab Government. — 1862. — С. 111—118.

Ədəbiyyat[redaktə | mənbəni redaktə et]

  • The Panjab Chiefs. Historical and Biographical Notices of the Principal Families in the territories Under the Panjab Government. — 1862. — С. 111—118.
  • Andreas Rieck. The Shias of Pakistan: An Assertive and Beleaguered Minority. — Oxford University Press — 2016 .
  • Chiefs and Families of Note in the Punjab, Vol I, revised 1939