Pirikitel Alazani

Pirikitel Alazani çayı (Pirikiti Alazanigürc. პირიქითი ალაზანი, Pirikita Alazani, Pirikitel Alazani, gürc. ქვახიდისწყალი) — Gürcüstanın şimal-şərqində Tuşetiya tarixi-coğrafi bölgəsində dağ çayı. Tuşeti Milli Parkının şimal hissəsindəki Kaxeti Axmeta bələdiyyəsinin ərazisindən axır. Andi Göysu çayının sol qoludur.

Pirikitel Alazani
ka/პირიქითი ალაზანი
{{{Image}}}
Ölkə Gürcüstan Gürcüstan
Region
  • Kaxeti
Rayon
Mənbəyi Tebulos silsiləsi
 • Yüksəkliyi 3000 m
Mənsəbi Andi Göysu/Sulak çayı/Xəzər dənizi
 • Yüksəkliyi 1603 m
Uzunluğu 46 km
Su sərfi 10,2 m³/san
Hövzəsinin sahəsi 368 km²
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Toponimiyası

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Yuxarı axarda çayın adı - Xvaxidisçkali (gürc. ქვახიდისწყალი) adlanır. Gürcü dilindən tərcümə edildikdə çayın adı üç hissəyə ayrılır. Sözün hərfi mənasında gürcü dilində: ქვა (kva) - daş, yük; gürcü dilində ხიდის (hidis) - körpü və yük; gürcü dilində: წყალი (tskali) - su, çay deməkdir.[1]

Coğrafiyası

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Çayın ümumi uzunluğu 46[2] (49[2]) km-dir. Pirikitel Alazaninin hövzə sahəsi 368 km² -dir.[2]

Çayın mənbələri dəniz səviyyəsindən 3000 m yüksəklikdə, Gürcüstanın Rusiya ilə sərhədi yaxınlığında, Tebulos və Atsunta silsilələrinin qovşağında Pirçita (3783 m) və Tebulosmt (4492 m) zirvələri arasında yerləşir. Yuxarı axarlarda, Larovanis-Tskali birləşməsindən əvvəl, əsasən Ruani və Tuşetski silsilələri arasında cənub-şərqə və şərqə axır; orta və aşağı axarlarda Alazan və Tuşeti silsilələri arasında axır və üstünlük təşkil edən istiqamət cənub-şərqdir. Çayın aşağı axınının əvvəlindəki eni 12 m, dərinliyi 1,2 m -dir.

Pirikitel Alazani çayı vadisinin görünüşü

Pirikitel Alazani çayının mənbəyi Andi Göysu çayının sol sahili boyunca 144 km məsafədə, dəniz səviyyəsindən 1603 metr yüksəklikdə, Şenako kəndinin şimalında yerləşir. Mənbəyin yaxınlığında suyun sürəti 2,2 m/s-ə çatır.[2]

Yüksək sululuq yaz və yayın ikinci yarısında baş verir. Çayda suyun maksimal səviyyəsi iyulda olur. Çayda aşağı su dövrü noyabrdan aprelə qədər davam edir. Mənbədən başlayaraq çayda orta illik su axını həcmi 10,2 m³ / s təşkil edir. Suyun həcminin yarıdan çoxu yay və payızda (56%), yazda - 34% və qışda - 10% təşkil edir.[3]

Pirikitel Alazani çayının əsas qolları, yaşayışsız Girevi kəndinin üstündən sağ istiqamətdə axan Larovanis-Tskali və Dartlo kəndi yaxınlığında sol istiqamətdə axan Didixevidir.[3]

Çayın yaxınlığında Dano, Dartlo, Amili, Şenako yaşayış məntəqələri yerləşir.[3]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Инструкция по русской передаче географических названий Грузинской ССР / Сост. Г. И. Донидзе; Ред. Г. П. Бондарук. — М., 1972. — 26 с. — 1500 экз.
  2. ↑ 1 2 3 4 Пирикительская Алазань : [рус.] / textual.ru // Государственный водный реестр : [арх. 15 октября 2013] / Минприроды России. — 2009. — 29 марта.
  3. ↑ 1 2 3 Gürcüstan Sovet Ensiklopediyası, TTom 8, səhifə. 81, Tbilisi, 1984.