Kaxeti

Kaxeti diyarı (gürc. კახეთის მხარე) — Gürcüstan Respublikasının doqquz diyarından (gürcücə: მხარე) biridir. Tarixi və müasir elmi Azərbaycan mənbələrində bəzən Qaxet adıyla tanınır.^[1] İnzibati mərkəzi Telavi şəhəridir. Diyar Azərbaycan və Rusiya ilə həmsərhəddir. Kaxetinin cənubunda Keşiş dağ məbədi yerləşir.

Kaxeti
კახეთის მხარე
41°45′ şm. e. 45°43′ ş. u.HGYO
Ölkə	Gürcüstan
İnzibati mərkəz	Telavi
Tarixi və coğrafiyası
Sahəsi	11.309,5 km²
Saat qurşağı	UTC+04:00
Əhalisi
Əhalisi	309.600 nəf. (2021)
Rəqəmsal identifikatorlar
ISO kodu	GE-KA
Rəsmi sayt
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Kaxeti diyar səkkiz bələdiyyəyə bölünür (2014):

• Telavi bələdiyyəsi (ərazisi 1,094 km², əhalisi 58.350)
• Axmeta bələdiyyəsi (ərazisi 2,248 km², əhalisi 31.461)
• Qurcaani bələdiyyəsi (ərazisi 849 km², əhalisi 54.337)
• Kvareli bələdiyyəsi (ərazisi 1,000 km², əhalisi 29.827)
• Dedoplistsğaro bələdiyyəsi (ərazisi 2,531 km², əhalisi 21.221)
• Laqodexi bələdiyyəsi (ərazisi 890 km², əhalisi 41.678)
• Saqareco bələdiyyəsi (ərazisi 1,515 km², əhalisi 51.761)
• Sığnaq bələdiyyəsi (ərazisi 1,251 km², əhalisi 29.948)^[2]

VIII əsrdən başlayaraq Kaxeti müstəqil feodal knyazlıq olmuşdur. XI–XII əsrlərdə o, çar Qurucu Davidin səyləri nəticəsində birləşmiş Gürcüstan çarlığının tərkibidə girmişdir.

Gürcüstan çarlığının süqutundan sonra Kaxeti 1460-cı illərdə yenidən müstəqil olub yerli çar tabeliyində kiçik dövlət kimi mövcudluğunu davam eləmişdir. 1762-ci ildə Kaxeti çarlığı qonşu Kartli çarlığı ilə birləşmiş, Kaxetinin paytaxtı Telavi yeni birləşmiş Kartli-Kaxeti çarlığının paytaxtı olmuşdur. Səfəvilərin hücumu nəticəsində dövlət xeyli zəifləmişdir. Əhalisinin böyük hissəsi İranın ucqar bölgələrinə (Luristan, Mazandaran, Xorasan) sürgün edilmişdir. 1801-ci ildə Kartli-Kaxeti çar Rusiyasının tabeliyinə keçmişdir.

1918-ci ildə Kaxeti müstəqil Gürcüstan Demokratik Respublikasının tərkibinə girmişdir. Sovet vaxtında səkkiz rayona bölünmüş Kaxeti 1994-cü ildən bəri vahid inzibati bölgə kimi Gürcüstanın tərkibində olmaqdadır. İnzibati mərkəzi Telavi şəhəridir.

2014-ci il əhalinin qeydiyyata alınmasına əsasən Kaxetinin 318.583 sakinindən 85,16%-i (271.298 nəf.) gürcülər, 10,16%-i (32.354 nəf.) azərbaycanlılar, 1,75%-i (5.581 nəf.) kistlər (çeçenlər), 0,79%-i (2.526 nəf.) osetinlər, 0,69%-i (2.191 nəf.) ermənilər, 0,60%-i (1.921 nəf.) ruslar, 0,32%-i (1029 nəf.) Avarlar, 0,16%-i (504 nəf.) yezidi kürdlər, 0,06%-i (202 nəf.) ukraynalılar, 0,05%-i (158 nəf.) yunanlar təşkil edir.^[3]

Kaxeti diyarının ən böyük etnik azlığı olan azərbaycanlılar əksəriyyəti Saqareco (33,16%), Laqodexi (23,04%) və Telavi (12,77%) bələdiyyələrində, kiçik icmalar həmçinin Dedoplistskaro və Axmeta bələdiyyələrində yaşayır.

Kaxeti çeçenlərin qeydi-adi subetnik qrupu olan kistlərin sıxca yaşadığı yeganə yerdir.