Polşa-İsveç müharibəsi (1626-1629)

Polşa-İsveç müharibəsi (1626-1629) —17-ci əsrdə İsveç İmperiyası ilə Polşa arasındakı qarşıdurmanın dördüncü döyüşüdür. (1600-1611, 1617-1618 və 1620-1625-ci illərdən sonra). 1626-cı ildə başlamış və dörd il sonra Altmark müqaviləsi ilə, sonra Stuhmsdorfdakı Stuhmsdorf müqaviləsi ilə başa çatmışdır.

Müharibənin ilk qarşılaşması, II Gustaf Adolfun rəhbərliyi altındakı 4.900 nəfərlik bir İsveç ordusunun Jan Stanisław Sapieha rəhbərliyi altındakı 2000 nəfərlik Polşa-Litva Birliyi qüvvələrini pusquya saldığı Latviya yaxınlığında baş verdi. Litva komandiri Jan məğlub oldu və əsəb pozuntusu keçirdi.

1626-cı ilin mayında Kral II Gustaf Adolf Krallıq Prussiyasını işğal etməyə başladı. 125 gəmidən ibarət bir donanmanın müşayiəti ilə 8 mindən çox (1000 süvari də daxil olmaqla) əsgərdən ibarət İsveç qüvvələri Baltiysk yaxınlığında Prussiya Hersoqluğu ərazisinə çıxdılar. Bu hərəkat Reç Pospolita üçün sürpriz oldu, müdafiəyə gecikdilər və II Gustaf Prussiyanın passiv dəstəyi ilə asanlıqla 16 şəhəri ələ keçirdi. Bu şəhərlərin əksəriyyətində protestantlar yaşayırdılar və ortaq dindaşları hesab etdikləri Lüteran İsveç qüvvələrinə qapılarını açdılar. Ancaq İsveç Kralı öz kiçik ordusunu və müdafiə donanmasını qoruyan Dansiq (Qdansk) şəhərini ala bilmədi. Kral Gustavus Adolphus, Danziqə etdiyi kütləvi hücum zamanı onun ordusunda 22 mindən çox əsgər var idi. Polşa kralı III Zygmunt Waza, müdafiə olunmaq məqsədi ilə mübarizə apararkən, himayəçisi olduğu Prussiya Hersoqluğundan dəstək almadı. Şimala 11000 nəfərlik bir ordu ilə yerləşdi və Gniewdə Kral Gustavus Adolphusun 8.150 piyada, 1750 süvari və 74 artilleriyaya malik dəstəsinə qarşı döyüşmüşdür. 1626-cı il sentyabrın 22-dən oktyabrın 1-dək davam etmiş olan münaqişə III Ziqmuntun ordusunu geri çəkməsi ölkənin hər yerindən ehtiyat qüvvələr gətirməsinə qədər bir neçə gün davam etdi.

Hetman Koniecpolski 2 aprel 1627-ci ildə Puck şəhərini geri aldı. İsveçlilər Koniecpolskiyi Vistula və Pomeraniya vasitəsilə iki istiqamətdən vurmağı planlaşdırdılar. Vistula seli İsveçin planlarını pozdu və Koniecpolskinin Pomeraniyadan gələn düşmən birləşmələrinin qarşısını almasını təmin etdi. Aprelin ortalarında Koniecpolski (2150 yüngül süvari, 3290 kazak süvarisi, 2515 qərb piyadası, 1620 Polşa piyadası, 1,265 dragon və 2000 Ukrayna kazakları ilə) Czarne (Hammerstein) şəhərində bir İsveç qüvvəsini mühasirəyə aldı və onları məğlub etdi. Bu qələbə sayəsində Brandenburg Elektoru George William kral III Zygmunt Wazanın dəstəyini almasına inandırdı.

1628-ci ildə bir ordusu olmayan Polşa qüvvələri hücumlarını dayandırmalı və müdafiəyə keçməli oldular. İsveç qüvvələri Nowy və Brodnica şəhərlərini ələ keçirdilər. Hetman Koniecpolski əlində olan azsaylı qüvvələrindən ən səmərəli şəkildə istifadə edərək hücum etdi - piyada və artilleriya atəşi, sürətli süvarilər ilə yaxın məsafəli döyüşlərdə üstünlük qazandı. O vaxta qədər müharibə bir manevr döyüşünə çevrilmişdi, tərəflər digəri ilə ərazi və istehkam üstünlükləri olmadan qarşı-qarşıya gəlmək istəmirdilər. Epidemik xəstəliklərinin çox sayda insanı və atı məhv etdiyi İsveçin işğalçı qarnizon qoşunları üçün pis bir il olmuşdu.

Kral Gustavus Adolphus İsveçdə qışlayarkən və Hetman Koniecpolski Varşavada olarkən Stanislav Potockinin idarəsi altındakı Polşa qüvvələri Marşal Herman Wrangelin rəhbərliyi altındakı İsveç ordusu ilə qarşılaşdığı Gorznonda ağır məğlubiyyətə uğradı: Polyaklar 700 ölü və yaralı, 600 əsir verərkən, İsveçlilər yalnız 30 ölü və 60 yaralı ilə qalib gəldilər. Məğlubiyyəti eşidən Seym, ordu üçün vəsait toplamağa razı oldu və Müqəddəs Roma İmperiyasından hərbi yardım aldı. Ancaq Koniecpolski Krallıq Prussiyasındakı müxtəlif strateji qalalardan çəkilməli oldu: zaman keçdikcə Putziq limanını geri almağı bacardı.