Postsovet ölkələrində tarakanların depopulyasiyası

Postsovet ölkələrində tarakanların depopulyasiyası – XXI əsrin əvvəlindən etibarən Rusiyada və keçmiş SSRİ ölkələrində bir çox tarakan növlərinin sürətlə yoxa çıxması fenomeni. Tarakanların sayının azalması bir çox faktorla əlaqələndirilir.

XXI əsrin əvvəllərindən etibarən Rusiya və digər postsovet ölkələrində tarakanların populyasiyasında böyük azalma müşahidə olunur. Alimlər Rusiya, Azərbaycan, Ukrayna, Moldova, Qazaxıstan və Belarus şəhərlərində müxtəlif tarakan növlərinin sürətlə yoxa çıxdığını aşkarlayıblar. Lakin Rusiyanın Moskva, Sankt-Peterburq və Nijni-Novqorod kimi meqapolislərində bu cür azalma müşahidə olunmayıb.^[1]

Çelyabinsk və Yekaterinburq alimləri hesab edirlər ki, qara tarakanlar artıq təhlükə altında olan növlər siyahısına daxil edilməlidirlər.^[2][3]

Bəziləri tarakan populyasiyasının azalması barədə fikirləri şişirdilmiş hesab edir. Digər fərziyyəyə görə bu fenomen müvəqqəti və ya tsiklikdir.^[1][4] Kütləvi informasiya vasitələri bu fenomeni açıqlamaq üçün bir çox səbəb ortaya atmışdır:

• Geni dəyişdirilmiş məhsulların geniş istifadəsi qida zəncirinin pozulmasına səbəb olub.^[2]
• Zibilləri saxlamaq üçün plastik torbalardan istifadə populyarlaşıb və zibil borularının istifadəsi dayandırılıb.^[5]
• Tarakanlar evlərdən daha münasib yerlərə miqrasiya ediblər.^[6][7]
• Yeni və daha güclü kimyəvi maddələr tarakanların miqrasiyasına və ya birbaşa depopulyasiyasına səbəb olub.^{[8][9][10][1]}
• Müasir konstruksiya materiallarından istifadə tarakanların sayının azalmasına səbəb olub.^[11][12][13] Lakin tarakanların bu cür materialların istifadə olunmadığı evlərdən də yoxa çıxdığı müəyyən edilib.^[14]
• Qida uğrunda tarakanlarla rəqabət aparan firon qarışqaları onları sıxışdırıb.
• Ozon dəlikləri tarakanların xronobiologiyasını pozub.^[12][13]
• Tarakanlar arasında növdaxili rəqabət güclənib.^[5]

• Koloniyanın dağılması sindromu