Qabırğa qığırdaqları

Qabırğa qığırdaqları — qabırğaları irəli uzatmağa kömək edən və toraksın (döş qəfəsi) divarlarının elastikliyinə kömək edən hialin qığırdaq toxumaları.[1] Qabırğa qığırdaqları yalnız qabırğaların ön uclarında yerləşir və medial uzanma təmin edir.

Qabırğa qığırdaqları
Qabırğa qığırdaqlarının vəziyyəti (qırmızı rənglə göstərilir).
Qabırğa qığırdaqlarının vəziyyəti (qırmızı rənglə göstərilir).
Sternokostal və interxondral artikulyasiyalar. Ön görünüş.
Sternokostal və interxondral artikulyasiyalar. Ön görünüş.
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

1-12 qabırğaların fərqləri[redaktə | mənbəni redaktə et]

İlk 7 cütü sternum (sinə sümüyü) ilə bağlıdır, sonrakı 3-ün hər biri qabaqki qabırğanın qığırdağının aşağı sərhədi ilə birləşdirilir, son 2-si qarın divarında bitən uclu ətraflara malikdir.[2]

Qabırğalar kimi qabırğa qığırdaqları da uzunluğu, eni və istiqaməti ilə fərqlənir. Onların uzunluğu 1-7-yə qədər artır, sonra tədricən 12-yə qədər azalır.

Qabırğa qığırdaqlarının eni, eləcə də aralarındakı boşluqların eni birincidən sonuncuya qədər azalır. Qabırğa qığırdaqları qabırğalara yapışma yerlərində genişdirlər və bütün eni eyni olan ilk 2-si və kənarlarının təmasda olduğu yerlərdə böyüdülmüş 6-cı, 7-ci və 8-ci istisna olmaqla, döş sümüyü ətraflarına doğru daralır.

İstiqamətinə görə də fərqlənirlər: 1-si sternuma doğru bir qədər aşağı enir, 2-si üfüqi, 3-sü bir qədər yüksəlir, qalanları isə bucaq şəklindədir.

Strukturu[redaktə | mənbəni redaktə et]

Hər bir qabırğa qığırdağının 2 səthi, 2 haşiyəsi və 2 ucu var.

Səthləri[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ön səth qabarıqdır, irəli və yuxarıya baxır: 1-si kostoklavikulyar bağa və körpücükaltı əzələyə yapışır. İlk 6 və ya 7 sternum uclarında, döş əzələsinin əsas əzələsinə qədərdir. Qalanları düz qarın əzələlərinin bəziləri ilə örtülmüş və qismən bağlidir.

Arxa səth konkavdır və geriyə və aşağıya doğru yönəlib. 1-si sternotiroideusa, 3-6-ya qədər olanlar transversus torasis əzələsinə[3] və 6 və ya 7 aşağı olanlar transversus abdominis əzələsinə[4] və diafraqmaya bağlanır.

Sərhədləri[redaktə | mənbəni redaktə et]

İki sərhəddən yuxarı konkav, aşağısı qabarıqdır. Onlar daxili qabırğaarası boşluqlara bağlanmanı təmin edir: 6-cı fəqərənin yuxarı kənarı da döş əzələsinin əsas pektoral əzələsinə[5] birləşir.

6-cı, 7-ci, 8-ci və 9-cu qığırdaqların aşağı kənarlarında ən çox gözə çarpan yerlərdə dabana bənzər çıxıntılar olur. Bu çıxıntılar müvafiq olaraq 7-ci, 8-ci, 9-cu və 10-cu qığırdaqların yuxarı sərhədlərindən kiçik çıxıntılar üzərində fasetlərlə ifadə olunan hamar, uzunsov üzlərə malikdir.

Qığırdaqlararası oynaqlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

Qığırdaqlararası oynaqlar qabırğaların qabırğa qığırdaqları arasında əmələ gələn oynaqlardır. 6-cı, 7-ci və 8-ci, bəzən isə 9-cu və 10-cu qabırğa qığırdaqlarının bitişik kənarları bir-biri ilə kiçik, hamar, uzunsov fasetlərlə birləşir.

Hər bir oynaq nazik oynaq kapsuluna bağlanır, sinovial membran[6] örtülür və bir qığırdaqdan digərinə keçən bağ lifləri (qığırdaqlararası bağlar) ilə yanal və orta tərəfdən möhkəmlənir. Bəzən 5-ci qabırğa qığırdaqları, daha az 9-cu və 10-cu qığırdaqlar, kiçik oval tərəfləri olan bitişik qığırdaqlarla aşağı kənarları ilə birləşir. Daha az əlaqə bir neçə bağ lifləri ilə olur.

Aşağı və yuxarı üzvlərdə[redaktə | mənbəni redaktə et]

Hər qığırdağın yan ucu mənsub olduğu qabırğanın sümük toxuması ilə davam edir. Birincinin medial ucu sinə sümüyü ilə davamlıdır. 6 sonrakı olanların medial uclarını yuvarlaqlaşdırır və döş sümüyünün yan kənarlarında dayaz boşluqlara daxil olur.

8-ci, 9-cu və 10-cu qabırğa qığırdaqlarının medial uclarının hər biri birbaşa yuxarıda yerləşən qığırdaqla birləşir.

11-ci və 12-ci olan qabırğa qığırdaqları sərbəstdir.

Klinik əhəmiyyəti[redaktə | mənbəni redaktə et]

Yaşlı insanlarda, xüsusən də yaşı 50-dən yuxarı olan qadınlarda, qabırğa qığırdaqları səthi sümükləşməyə meyllidir.[7]

Kostoxondrit[8] və Titze sindromu[9] qabırğa qığırdaqının iltihabına səbəb olur.[10] Bu, sinə ağrısının ümumi səbəbidir.[11]

Şiddətli travma qabırğa qığırdaqının qırılmasına səbəb ola bilər.[12] Bu cür xəsarətlər çox vaxt rentgen müayinəsi zamanı diqqətdən kənarda qalır, lakin KT vasitəsi ilə diaqnoz qoyula bilər.[12]

Cərrahiyyə adətən qabırğa qığırdaqını qabırğa və ya döş sümüyünün üzərinə düzəltmək üçün istifadə olunur.[12]

Qabırğa qığırdaqları bədənin digər hissələrində bərpaedici kimi istifadə üçün yığıla bilər.[1][13] Cərrahiyyə adətən ümumi anesteziya altında edilsə də, venadaxili sedasiv preparatlar da istifadə edilə bilər.[13] Prosedur cüzi bir plevra yırtığı riski yarada bilər.[13]

Əlavə şəkillər[redaktə | mənbəni redaktə et]

  • Qabırğa qığırdaqlarının vəziyyəti (qırmızı rənglə göstərilir). Animasiya.

    Qabırğa qığırdaqlarının vəziyyəti (qırmızı rənglə göstərilir). Animasiya.

  • Torakal sümüyünün və qabırğa qığırdaqlarının ön səthi.

    Torakal sümüyünün və qabırğa qığırdaqlarının ön səthi.

Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ 1 2 Dai, Meilu; Sui, Baiyan; Hua, Yujie; Zhang, Yiqing; Bao, Bingkun; Lin, Qiuning; Liu, Xin; Zhu, Linyong; Sun, Jiao. "A well defect-suitable and high-strength biomimetic squid type II gelatin hydrogel promoted in situ costal cartilage regeneration via dynamic immunomodulation and direct induction manners". Biomaterials (ingilis). 240. 2020-05-01: 119841. doi:10.1016/j.biomaterials.2020.119841. ISSN 0142-9612. PMID 32088411 (#bad_pmid).
  2. ↑ Drake, Richard L. Gray's anatomy for students. Vogl, Wayne., Mitchell, Adam W. M., Gray, Henry, 1825-1861. Philadelphia: Elsevier/Churchill Livingstone. 2005. ISBN 0-443-06612-4. OCLC 55139039. 2020-11-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-10-09.
  3. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2023-06-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-10-10.
  4. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2023-06-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-10-09.
  5. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2023-10-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-10-09.
  6. ↑ https://my.clevelandclinic.org/health/body/25002-synovial-membrane
  7. ↑ Stewart, John Harlan; Mccormick, William F. "A Sex- and Age-limited Ossification Pattern in Human Costal Cartilages". American Journal of Clinical Pathology. 81 (6). 1984-06-01: 765–769. doi:10.1093/ajcp/81.6.765. ISSN 0002-9173. PMID 6731353.
  8. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2023-06-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-10-09.
  9. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2023-10-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-10-09.
  10. ↑ Stochkendahl, Mette Jensen; Christensen, Henrik Wulff. "Chest Pain in Focal Musculoskeletal Disorders". Medical Clinics of North America. Chest Pain (ingilis). 94 (2). 2010-03-01: 259–273. doi:10.1016/j.mcna.2010.01.007. ISSN 0025-7125. PMID 20380955.
  11. ↑ Proulx, Anne M.; Zryd, Teresa W. "Costochondritis: Diagnosis and Treatment". American Family Physician. 80 (6). 2009-09-15: 617–620. ISSN 0002-838X. PMID 19817327. 2020-12-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-10-09.
  12. ↑ 1 2 3 Sollender, Grace E.; White, Thomas W.; Pieracci, Fredric M. "Fracture of the Costal Cartilage: Presentation, Diagnosis, and Management". The Annals of Thoracic Surgery. 107 (4). April 2019: e267–e268. doi:10.1016/j.athoracsur.2018.08.076. ISSN 0003-4975. PMID 30359588.
  13. ↑ 1 2 3 Arnaoutakis, Demetri; Samra, Sheena; Choroomi, Sim; Frankel, Andrew. "Experience harvesting costal cartilage under IV sedation". American Journal of Otolaryngology (ingilis). 41 (4). 2020-07-01: 102511. doi:10.1016/j.amjoto.2020.102511. ISSN 0196-0709. PMID 32402691 (#bad_pmid).

Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

Vikianbarda Qabırğa qığırdaqları ilə əlaqəli mediafayllar var.